“Bạn ta ơi,

Cái tít dịch của bạn theo tôi, là không đúng “hoài vọng” của nguyên tác. Bởi vì nếu “một nhà văn Việt Nam”, thì ông Mẽo sẽ thêm “a”, hoặc cho chắc ăn, “one” Vietnamese writer.

Như sự hiểu biết văn phạm Mẽo của tôi, một danh từ đếm được, khi bỏ “a” đi, nó biến thành một danh từ không đếm được, như water, như time... và có ý nghĩa tổng quát, a fire, một đám cháy, fire, lửa, Man can be detroyed but not defeated, Con người có thể bị hủy diệt nhưng không bị đánh bại...

Như thế Vietnamese Writer đây có nghĩa là Nhà Văn Việt Nam,và được dùng theo nghĩa cầu mong, đòi hỏi, ra lệnh: Nè, tụi bây hãy... mở miệng!

Chứ một nhà văn mở miệng, cho dù bảnh như DTH thì cũng... vứt đi!”

Trên đây là nguyên văn thư góp ý của ông Nguyễn Quốc Trụ về tựa bài “Một nhà văn Việt Nam không chịu im tiếng” – dịch từ nguyên văn “Vietnamese writer won’t be silenced” - của tôi trên talawas. Thư của ông Nguyễn Quốc Trụ tuy ngắn, nhưng cho thấy những hiểu lầm về ngữ pháp tiếng Anh và dịch thuật cần được trao đổi.

Vâng, trong tiếng Anh, có danh từ không đếm được - uncountable noun - và danh từ đếm được - countable noun. Tuy nhiên, tôi chưa tìm thấy sách vở nào khẳng định ngon lành như ông Nguyễn Quốc Trụ, rằng “một danh từ đếm được, khi bỏ “a” đi, nó biến thành một danh từ không đếm được, và có ý nghĩa tổng quát.

Theo Oxford Pratice Grammar ^[1] , thông thường, nếu muốn dùng một danh từ đếm được theo nghĩa tổng quát (general), chỉ định tập thể (collective), người ta sẽ dùng nó ở số nhiều, không đi kèm “the”.

Ví dụ:
(trang 202)

Tiếng Anh, như chúng ta biết, có nhiều ngoại lệ, vì vậy, trong một hai trường hợp cụ thể, người ta dùng danh từ số ít đi kèm với “a” để “giải thích ý nghĩa của một từ”; dùng danh từ đếm được số ít đi kèm với “the” để trình bày nhận định chung về loài vật, phát minh; ngoài ra, một số danh từ chỉ nhạc cụ luôn đi kèm với “the”... Những trường hợp này mang ý nghĩa tổng quát.

Ví dụ:
(trang 200, 202, 206)

Một số danh từ, tùy ngữ cảnh, có thể dùng như danh từ đếm được (có mạo từ đi kèm), hoặc dùng theo nghĩa tổng quát (không đi kèm mạo từ), như các từ: life, crime, fire, college, hospital, prison, jail, church, stone, hair, summer...

Ví dụ:
(trang 204)
Ðây có vẻ là trường hợp mà ông Nguyễn Quốc Trụ đề cập. Tuy nhiên, nó chỉ là một ngoại lệ chứ không phải quy tắc chung áp dụng cho đại đa số các danh từ đếm được số ít. Ông Nguyễn Quốc Trụ có vẻ đã nhầm ngoại lệ với phổ quát.

“Writer” là một danh từ đếm được “bình thường”, theo nghĩa, muốn dùng nó để chỉ một tập thể, phải dùng ở số nhiều. Nếu Alan Riding muốn nói về các nhà văn Việt Nam, ông sẽ viết: “Vietnamese writers” (có s). Dùng “writer” ở số ít, ông chỉ muốn đề cập đến Dương Thu Hương. Ông Nguyễn Quốc Trụ có ý hỏi, nếu vậy, sao tác giả không thêm “a” hoặc “one” phía trước cho chắc ăn? Câu trả lời rất đơn giản: vì trong tựa đề (headlines) báo chí Anh-Mỹ, người ta có xu hướng lược bỏ những mạo từ – “a’’, “an’’, “the” - như vậy.

Ngữ pháp headlines báo chí là đề tài thú vị, tôi không có điều kiện bàn sâu ở đây. Chỉ xin trích một đoạn trong công trình nghiên cứu của Ingid Mardh, “Headlinese: On the Grammar of English Front Page Headlines” ^[2] , để tham khảo:


Cũng theo Ingrid Mardh, trên báo The Times (Anh), trong số 1.296 headlines sử dụng danh từ đếm được số ít, 1.011 trường hợp đã lược bỏ mạo từ, chiếm đến 78% (trang 125).

Chỉ cần giở một tờ báo Mỹ hoặc lên internet, ông Nguyễn Quốc Trụ có thể thấy rất nhiều headlines dùng danh từ số ít không đi kèm mạo từ “a”, hệt như trường hợp “Vietnamese writer won’t be silenced”. Ví dụ, trong bản tin của hội Văn bút Quốc tế tháng 5/2005, ta thấy headline sau đây: “American PEN elects Vietnamese Writer as Honorary Member” [Hội Văn bút Hoa Kỳ bầu (một) nhà văn Việt Nam làm hội viên danh dự] ^[3] . Người được nói đến trong mẩu tin này là ông Lê Chí Quang, và chỉ Lê Chí Quang mà thôi. Hội Văn bút Hoa Kỳ dĩ nhiên không thể mời cả làng nhà văn Việt Nam làm hội viên danh dự.

Về tựa bài dịch của tôi, đúng ra, nếu không dùng chữ “một”, nó sẽ Việt Nam hơn. Khi dịch, tôi có cân nhắc chuyện này. Nhưng sau cùng, tôi nghĩ từ “một” là chính xác và cần thiết, giúp nhấn mạnh trường hợp cá biệt của Dương Thu Hương. Sự lên tiếng của một nhà văn như Dương Thu Hương, dù chỉ có một, dĩ nhiên không thể “vứt đi”. Có “vứt đi” là vứt rất nhiều nhà văn... tầm phào.

© 2005 talawas

---

^[1]Eastwood, John. Oxford Practice Grammar. Second edition. Oxford: Oxford University Press, 1999.
^[2]Mardh, Ingrid. “Headlinese: On the Grammar of English Front Page Headlines”. [Lund Studies in English 58]. Lund: CWK Gleerup, 1980.
^[3]http://www.internationalpen.org.uk/dev/viewArticles.asp?findID_=113