Về một bản dịch đã đăng trên talawas

Ngày 17/7 vừa rồi, talawas đã cho đăng bài phỏng vấn Jean Paul Sartre do tôi dịch, sau 2 tuần từ ngày nhận được. Trong thời gian đó, bản dịch đã được biên tập rất chu đáo, và đúng quy cách, bao gồm cả việc gửi lại cho dịch giả xem và phản hồi. Tuy nhiên, một vài sự đáng tiếc về hoàn cảnh đã xảy ra, khiến cho tôi phải viết ý kiến ngắn này về chính bài mà mình đã gửi đăng.

Đêm 16/7 theo giờ giấc Mỹ quốc, vào khoảng 2-3h sáng, vài tiếng trước khi Talawas chính thức đăng bản dịch, tôi mới nhận được bản thảo đã biên tập hoàn chỉnh do talawas gửi để duyệt lại. Giữa một giờ giấc rất không thuận tiện, tôi cũng cố gắng đọc lướt qua final version này, trong đó ban biên tập đã dùng cách thức track changes, làm cho những chỗ bị thay đổi có một màu chữ khác, thuận tiện cho người dịch phát hiện ra. Tôi đã phản hồi, yêu cầu chỉnh lại duy nhất một chỗ được sửa trong đó, và talawas đã thực hiện.

Đến sáng hôm sau, ở chỗ làm, tôi xem lại bài đăng trên talawas và phát hiện ra đã có rất nhiều chỗ bị sửa chữa mà mình bỏ qua không nhận thấy, vì không được đặt track changes. Những chỗ này chỉnh sửa này tôi có phần không đồng ý, và ngại rằng nó sẽ tạo ra một cách hiểu bản dịch khác với nguyên nghĩa Sartre muốn nói. Tôi muốn xin bổ sung phản hồi của mình với talawas, hy vọng bản dịch được chỉnh sửa ngay trước khi số đông độc giả đọc đến. Nếu xét theo đúng nguyên tắc thì lỗi này là ở tôi, vì tôi đã có cơ hội đọc và duyệt lại bản biên tập trước khi đăng.

Những chỗ tôi không đồng ý lắm bao gồm hai thể loại, loại thứ nhất là sai lệch trong nguyên bản tiếng Anh đăng trên Internet so với bản chính được đăng trên báo New Yorker:

- Sartre đã nói “the only viable activity for the intellectual nowadays is writing the political tract.” Dịch nghĩa là: “hoạt động có đất sống duy nhất của người trí thức hôm nay là viết chính luận.” Bản trên Internet đã tự ý sửa thành “the only... nowadays is the political race.” talawas đã biên tập lại thành “hoạt động... hôm nay là tranh cử chính trị.” Câu này phản nghĩa hoàn toàn với những gì Sartre nói ở bên dưới.

Loại thứ hai, là do cách đọc của người biên tập khi tham khảo nguyên bản.

1. Nguyên bản viết “Today, it is sheer bad faith, for the intellectual to dwell on his own problems.” Biên tập đã sửa lại thành “người trí thức sẽ tự lừa dối”, không hiểu rằng trong triết học của Sartre, “bad faith” là một thuật ngữ được ông lý giải rất kỹ lưỡng, đã được các dịch giả tiền bối chuyển ngữ thành “ngộ tín”.

2. Nguyên bản viết: “put myself on the line in various action”, được biên tập thành “tôi đã lao đầu vào khá nhiều việc.” Theo ý tôi, câu này Sartre muốn nói, tôi đã có mặt ở hiện trường, ở chiến tuyến, tham gia thật sự vào hành động, (chứ không phải nói suông).

3. Nguyên bản viết “don’t look down on them”, được biên tập thành “đừng có thái độ chiếu cố với họ.” “Look down” vốn có nghĩa rất đơn giản là ở trên nhìn xuống, nhìn người ta quá thấp. Có lẽ có thể dịch là “thái độ hạ cố” chăng? Tôi đã dịch là “đừng dạy đời họ.”

4. Nguyên bản viết “whose meaning is clear only to the initiated”, được biên tập thành, “chỉ chuyên gia mới hiểu nổi nghĩa.” Cái này mâu thuẫn với ngay phía trước Sartre nói, “toàn là những từ nửa vời, từ không ra từ.” Ở đây ý Sartre muốn nói, chỉ có những người được huấn luyện, được học tập ngôn ngữ của đảng mới hiểu nổi nghĩa.

5. “Cứu trợ Đỏ, một tổ chức cực tả” là chú thích trong nguyên bản, bị đưa xuống làm thành một cước chú ở dưới văn bản, khiến độc giả tưởng lầm đó là chú thích của tôi.

6. Nguyên bản viết “Except that the Maos here are less violent”, Sartre muốn nói là: ông ủng hộ về nguyên tắc phương thức của nhóm Weatherman, vì nó cũng tương tự với những nhóm Maoist ở Pháp, trừ ra một chỗ là nhóm Maoist Pháp bớt bạo lực hơn. Chỗ này biên tập đã sửa thành “trừ khi”.

Cũng giống như tôn chỉ của talawas, cá nhân tôi luôn luôn cố gắng đem hết khả năng của mình để những bài viết đến tay người đọc có được sự toàn vẹn và chính xác cao nhất có thể. Kính xin ban biên tập xem xét và đăng tải ý kiến bổ sung này.