Nhà thÆ¡ Lê Äạt (tên tháºt là Äà o Công Äạt) sinh năm 1929, vừa qua Ä‘á»i tại Hà Ná»™i rạng sáng ngà y 21.4.2008. Là má»™t trong những trụ cá»™t của
Nhân văn-Giai phẩm, tháng 7.1958 ông bị kỉ luáºt “khai trừ 3 năm, vẫn là há»™i viên Há»™i Nhà văn Việt Nam, quyá»n xuất bản cÅ©ng đình chỉ trong kỳ hạn đó†theo lá»i ghi của Trần Dần ngà y 07.7.1958, và cùng vá»›i Trần Dần, Äặng Äình HÆ°ng, Tá» Phác và Hoà ng Châu Ký, ngà y 12.8.1958 ông bắt đầu chuyến Ä‘i “thá»±c tế†mà thá»±c chất là lao Ä‘á»™ng cải tạo tại Nông trÆ°á»ng Chà Linh, Hải DÆ°Æ¡ng. Hình phạt 3 năm đã kéo dà i 30 năm, cho đến năm 1988, khi ông được phục hồi tÆ° cách há»™i viên Há»™i Nhà văn và quyá»n xuất bản. Sau tác phẩm
Bà i thÆ¡ trên ghế đá (1955), gần 4 tháºp kỉ sau ông đã cho công bố các tác phẩm:
Bóng chữ (1994),
Hèn đại nhân (1994),
Ngó lá»i (1997),
U75 từ tình (2007), và nhiá»u bà i viết trên báo chà trong và ngoà i nÆ°á»›c. Tháng 2.2007, ông được nháºn Giải thưởng Nhà nÆ°á»›c vá» Văn há»c Nghệ thuáºt.
VÄ©nh biệt má»™t nhà thÆ¡ lá»›n và má»™t trà thức từng góp phần quan trá»ng trong sá»± phát triển của Ä‘á»i sống tinh thần Việt Nam hÆ¡n ná»a thế kỉ qua, chúng tôi xin trân trá»ng giá»›i thiệu má»™t số bà i viết vá» nhà thÆ¡ Lê Äạt.
Những bà i gần đây nhất của Lê Äạt trên talawas:
talawas
|
Lê Đạt (trái) và Dương Tường (phải), hình chụp năm 2008 (Ảnh: Đặng Tiến) |
Đầu dây đằng kia, giọng nữ đứt đoạn, thỉnh thoảng nấc lên: “Cháu Liên, con bố Đạt đây, chú… Bố cháu đang ở khoa hồi sức cấp cứu… Bệnh viện Việt-Đức… Bố cháu ở Tây Nguyên về lúc 8 giờ tối, vẫn bình thường, còn ngồi xem tivi một lúc rồi xuống nhà lấy nước… thế là ngã sấp mặt trên những bậc cuối… Đưa vào đây mê man bất tỉnh… Theo các bác sĩ… nguy cơ tử vong… là lớn...”
Tôi nhìn đồng hồ: 0g45 ngày 21/4. Lục tìm sổ điện thoại. Gọi khẩn cấp cho Việt Phương. Anh ấy nhiều quan hệ trong ngành y, may có thể nhờ giúp huy động tối đa khả năng cấp cứu đặc hiệu nhất. Rồi lao đến Bệnh viện Việt-Đức. Phòng cấp cứu hồi sức. Bạn tôi nằm đó, hôn mê, một chút máu rỉ ra bên khóe miệng.
Tôi nắm tay Đạt, bàn tay hồ như không còn sinh khí. Mấy năm nay, bạn bè
đi nhiều quá. Mạc Lân… Vũ Bão… Trần Thư… Cao Nhị… Mai Văn Hiến… Rồi gần đây nữa, Lưu Công Nhân… Hữu Mai… Cao Xuân Hạo… Chẳng lẽ bây giờ lại đến lượt mày, hở Đạt? Tôi có cảm giác như anh khẽ gật đầu. Nhưng tôi chỉ tự lừa mình để tiếp tục cuộc trò chuyện thầm đơn phương… Nhớ không Đạt, nhưng ngày hoạn nạn, chúng mình cơm đùm cơm nắm lăn lê bò toài hết Thư viện Trung ương đến Thư viện Khoa học Xã hội dịch thuê viết mướn?... Nhớ không Đạt, những ngày bom B.52 Mĩ rải thảm phố phường Hà Nội, chúng mình tìm nhau vào những quãng ngưng, chụm đầu nghe một khúc “Sonate mùa Xuân” của Beethoven hay một chương “Concerto số 2 cho piano” của Rachmaninov trên chiếc máy quay đĩa Nga cà khổ và mày không quên bình luận với cái cười yêu đời không gì dập tắt nổi của mày: “Un havre de bonheur
[1] !”…? Thế mà bây giờ…
Hai giờ ba mươi. Người ta mời người nhà các bệnh nhân ra khỏi phòng cấp cứu để các bác sĩ, y tá làm việc. Cả Nhiên, Liên, Uẩn và Thành, các con gái, con trai và con rể của Đạt đều khuyên tôi về nghỉ, hứa có gì sẽ thông báo ngay.
Kịch tác gia Ngọc Thụ, một người em thân thiết của Lê Đạt, đưa tôi về. Bùi Ngọc Tấn vẫn để đèn chờ tôi (anh ở Hải Phòng lên dự Đại hội Toàn quốc họ Bùi, nghỉ lại chỗ tôi như mọi lần). Cả hai chúng tôi đều không ngủ được. Cũng chẳng nói gì với nhau. Tôi trở dậy, đặt chiếc đĩa “Triple Concerto” của Beethoven. Tôi vẫn thường bảo Đạt: “Mình chỉ ước sao khi nào chết sẽ ra đi trong tiếng nhạc này.” Lúc đó là ba giờ mười lăm, thời điểm Đạt ra đi, như mấy tiếng sau Uẩn gọi điện báo cho tôi biết.
© 2008 talawas
[1]Tiếng Pháp: một bến náu hạnh phúc.