© www.talawas.org     |     về trang chính
tìm
 
(dùng Unicode hoặc không dấu)
tác giả:
A B C D Đ E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Ý Z
Văn họcVăn học Việt Nam
Loạt bài: Hồ sÆ¡ Nhân văn-Giai phẩm
 1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40   41   42   43   44   45   46   47   48   49   50   51   52   53   54   55   56   57   58   59   60   61   62   63   64   65   66   67   68   69   70   71   72   73   74   75   76   77   78   79   80   81   82   83   84   85   86   87   88   89   90   91   92   93   94   95   96   97   98   99   100   101   102   103   104   105   106   107   108   109   110   111   112   113   114   115   116   117   118   119   120   121 
6.9.2007
 
Một bông hoa bị vùi dập: Bài thơ “Chiếc lược” của Thuỵ An
 
Nữ văn sĩ Thuỵ An (1916-1989) tên thật là Lưu Thị Yến, viết văn và báo từ trước năm 1945 và là một nhân vật quan trọng trong phong trào Nhân văn-Giai phẩm ở miền Bắc trong những năm 1955-1957. Mặc dù tác phẩm của bà không phê phán chế độ một cách quyết liệt hay thâm trầm như Nguyễn Hữu Đang, Trần Dần, Lê Đạt, Phan Khôi…, bà chịu sự trừng phạt khắc nghiệt nhất. Cùng với Nguyễn Hữu Đang, bà bị buộc tội gián điệp và bị xử 15 năm tù. Theo báo Nhân dân (13-23/04/1958 trích trong Shawn McHale, Journal of Asian Studies 61: 1, 2002, tr. 19), bà bị kết tội có quan hệ gần gũi với gia đình tướng De Lattre de Tassigny và Giám đốc Sở Mật vụ Pháp Marty, và là nhân tình của một nhân vật trong Việt Nam Quốc dân Đảng.

Chúng tôi xin đăng lại lần lượt một số tác phẩm của Thuỵ An in trên báo Trăm hoa của Nguyễn Bính xuất bản năm 1956-1957 và những cuộc tranh luận có liên quan. Đây là những tài liệu chưa từng được phổ biến rộng rãi, cho thấy sự phản kháng của nhiều văn nghệ sĩ miền Bắc với quan điểm hẹp hòi về thẩm mĩ và sự độc đoán của tập đoàn lãnh đạo văn nghệ ở thời điểm này.
talawas
Lời toà soạn của tạp chí Trăm Hoa: Bài thơ chiếc lược của chị Thuỵ An sáng tác đã gần một năm nay. Theo lời chị thì bài này từ lâu đã được đưa cho Hội Văn nghệ và nhà xuất bản Văn nghệ. Hội Văn nghệ không có ý kiến gì. Các bạn trong nhà xuất bản thì nhận xét thấy “tương đối khá” và chuyển sang Vụ Văn hoá đại chúng đề nghị cho in vào loại phổ thông. Nhưng Vụ Văn hoá đại chúng lại cho rằng bài thơ không hay, có trả lời rằng: “Những bài thơ loại này chúng tôi có nhiều, vậy xin trả lại...”

Trăm Hoa được đọc “Chiếc lược”, nhận thấy bài thơ thể loại này rất hiếm. Thật là một bài thơ giá trị. Chúng tôi rất mong nhận được nhũng bài thơ như thế này của chị Thuỵ An cũng như của các bạn khác, để vườn hoa được thêm nhiều hương sắc.


Chiếc lược

Lược em bé nhỏ
Lược em thanh thanh
Công ai đẽo gỗ chuốt thành
Để em chải mớ tóc xanh rà rà
Tóc em nuột nà
Em chửa muốn rời tay lược
Lược với tóc vân vi thỉ thót
Những năm dài mơ ước khát khao.

Tóc khi cun cút trái đào
Chiếc lược trong ô cô hàng xén
Thường đêm hiển hiện trong mơ
Lược không đáng giá vài xu
U vẫn khất lần khất lữa
Khất ngày tóc chấm đầu vai
Đói cơm đói cháo, anh oi!
Ước gì nuôi được tóc dài cho mau
U dỗ: “Con sang hầu cụ Chánh
Kiếm cơm ăn nhẹ gánh cho u
Cuối năm công bớt vài xu
Con mua lược chải tha hồ đẹp xinh”.
Em đem mơ ước đinh ninh
Về thẳng nhà địa chủ
Em đem mái tóc xanh
Về thẳng nhà địa chủ
Hơi trâu thay hơi mẹ
Đòn vọt thay áo cơm
Đêm nằm gỡ cỏ gỡ rơm
Bám đầy trên tóc
Hẹn với tóc cuối năm mua lược
Làm tốt làm xinh
Năm lại năm tóc đã cuốn vành
Thấy cô hàng xén mà đành ngoảnh đi
Nóng tai tiếng riễu tiếng chê
Con đầu bù quạ đánh
Áo tả tơi trăm mảnh
Hở cả ngực cả vai
Em càng biết hổ ngươi
Càng xót xa tủi cực
Đầu có bao nhiêu tóc
Là bấy nhiêu tội tình
Nhưng địa chủ tàn ác
Không cấm nổi tóc xanh

Đêm kia trăng rộn mái đình
Bỗng xui em nhớ tuổi mình tròn trăng
Chỉ thô khíu vội áo quần
Em tưng bừng đi hội
Chợt nhớ đầu bù tóc rối
Chùn bước thủi thủi phận mình
Hội làng đông ả đông anh
Em muốn chút xinh, chút lịch
Mượn trộm lược của con mẹ Chánh
Chải vội chải vàng
Tóc bóng mặt gương
Đầu ngôi thẳng tắp
Ra đình che nón rách
Tìm nơi tốt nhất ngồi nghe
Tiếng hát giao duyên gió động cành tre
Gió đưa cành trúc tình ngơ ngẩn tình:
“Hỡi cô tóc tựa mây xanh
Đầu ngôi như sợi chỉ mành mới ngâm
Có duyên xa cũng như gần...”
Em thẹn cúi gầm không hát đối
Nhưng từ đấy suốt trong đám hội
Bốn mắt trộm nhìn nhau
Lòng muốn nói trăm câu
Muốn hội dài mãi mãi
Trống rã đám, ai còn hát với:
“Hẹn xuân sau ta lại với mình
Xuân sau tóc hẳn thêm xanh
Đường ngôi bắc nhịp cho mình gặp ta”

Xuân sau áo rách sơ
Không tài gì khíu vá
Tóc rối bù tổ quạ
Lấp mất cả đường ngôi
Địa chủ ăn cướp công tôi
Tiền đâu mua lược đi chơi hội làng?
Trống đình giục nhớ giục thương
Gió đưa tiếng hát trách hờn của ai:
“Hẹn lời lời lại đơn sai
Đường ngôi rẽ lệch duyên hài đôi ta”
Vẳng nghe tiếng hát
Nước mắt như mưa
Cảm thương tóc rối đầu bù
Lấy gì dáng sớm duyên trưa với chàng?
Ai ngăn được kén đừng vàng?
Ai ngăn được suốt đừng ràng với thoi?
Em nửa sợ nửa vui
Lại đi mượn trộm lược
Nghe trống giục tay run lập cập
Chiếc lược rơi đánh chát xuống sân
Thế là tai hoạ khôn ngăn
Vợ thằng Chánh túm lấy em đạp đánh
Đánh chưa đã nó còn ác khoảnh
Lấy dao cau gọt sạch tóc mai
Sót công mười mấy năm trời
Cơm thiu cháo hẩm tôi nuôi tóc thề
Ngoài đình tiếng hát não nề
“Tưởng dêm mở hội đi về có nhau
Bây giờ lược chẳng giắt đầu
Hội vui thiên hạ phải đâu của mình
Anh về tát nước thâu canh
Ngắm sao mà hỏi sao đành phụ nhau”
Em quên tóc cụt, đòn đau
Chạy vùng lên đình Thượng
Ai vì tôi ngăn cản
Cho ai đừng bỏ về
Đường đồng nhạt ánh sao khuya
In dài chiếc bóng
Dầu nửa trọc nửa buông sông tóc
Áo quần tơi tả xác xơ
Khác gì xác quỷ hồn ma
Chạy ra đám hội để mà nát ai
Em nức nở từng hồi.
Nằm vật bờ ruộng thấp
Khóc sưng vù đôi mắt
Chẳng thấy Bụt hiện lên.

Hôm nay trống nổi liền liền
Tiếng gọi đi chia quả thực
Vợ chồng thằng Chánh thất nhân ác đức
Rẽ lứa duyên em
Đã gục xuống bùn đen
Không bao giờ ngóc nữa
Em đã hồng đôi má
Em đã thắm đôi môi
Tóc em lại mọc dài
Em đi nhận quả thực
Em chọn thêm chiếc lược
Về chải mãi chải hoài
Chúng chị em chớ cười
Em se sua làm dáng
Mười mấy năm mộng tưởng
Giờ lược mới về tay
Hẳn tiếng hát từ nay
Không bao giờ đứt khúc
Mái tóc mây em cài vành lược
Em ra đồng tát nước gầu đôi
Nhịp gầu tiếng hát đầy vơi
“Ước gì anh hoá lược cài tóc em
Tóc với lược liền liền sớm tối
Như ruộng đồng ở mãi với ta”
Nước rềnh giăng ngả đầu bờ
Mạ non gặp nước đôi vừa xứng đôi...

Thuỵ An (Cuối tháng chạp năm Mùi)
Nguồn: Trăm Hoa, ngày 4 tháng 11 năm 1956. Bản Ä‘iện tá»­ do talawas thá»±c hiện.