© www.talawas.org     |     về trang chính
tìm
 
(dùng Unicode hoặc không dấu)
tác giả:
A B C D Đ E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Ý Z
Tủ sách talawas
30.5.2006
Trần Hoài Thư
Cổ trắng
 1   2   3   4   5 
 
Outsourcing

Rồi đùng một cái, vào năm 1995, outsourcing xuất hiện.

Outsourcing là dịch vụ về điện toán, tin học mà một hãng cung cấp cho một hãng khác. Từ dịch vụ có tầm cỡ dài hạn như dịch vụ mà GLOBAL IT ký hợp đồng với XEROX, Avaya, AT&T v.v... đến những dịch vụ nhỏ, ngắn hạn, tạm thời như những agency thầu chuyên cung cấp contractor hay consultant [1] ...

Outsourcing là một phương thuốc thần dược, giúp công ty tiết kiệm tiền bạc để công ty có thể tập trung nhiều hơn vào vai trò sản xuất.

Người ta nói vậy. Chủ nói vậy. Kinh tế gia, hành chánh quản trị nói vậy. Ở đâu cũng nói đến outsourcing. Hãng lớn hãng nhỏ đua nhau thành lập cho outsourcingoutsourcing tất cả cho outsourcing. Ai là cha đẻ của outsourcing, không cần biết. Chỉ biết kể từ đây thân phận của dân IT [2] bị đe dọa ít nhiều. Bóng nó như bóng đại bàng. Lần đầu tiên họ mới thấy rằng nghề nghiệp IT của họ không còn vững bền nữa. Bằng chứng họ là kẻ thặng thừa, được mang ra buôn bán. Họ sẽ được một công ty mới mua, để làm nhiệm vụ cũ. Họ phải chấp nhận những gì mà công ty mới đặt ra cho họ.


*


Một ngày tháng 8, một nhóm manager của hãng mới đã đến ngay nơi làm việc để phỏng vấn những người tình nguyện qua hãng mới. Nói là phỏng vấn nhưng thật ra đó chỉ là thủ tục dành cho một sự chuyển tiếp. Họ cần những người cũ, ít ra trong lúc này, lúc mà nhiều kẻ rường cột đã cao bay xa chạy. Riêng toán của ông Nguyễn gồm 5 người thì 4 người đã nhảy qua chỗ khác.

Ông đã trả lời người phỏng vấn tại sao ông lại đồng ý ở lại làm việc với hãng mới trong khi hầu hết những người thuộc nhóm ông đã từ chối. "Tôi không muốn thay đổi. Tôi rất sợ phải viết lại resumé."

Phải, ông không còn muốn tranh đua nữa. Tuổi tác ông đã cao. Ông rất sợ sự thay đổi. Ông cầu an. Ông giao đời ông cho số mệnh.

Trải qua bao nhiêu cuộc bể dâu, ông càng hiểu rằng, cuộc đời là cả một sự sắp đặt kỳ diệu bất ngờ. Kỳ diệu bất ngờ như chuyện gia đình ông bỗng nhiên có mặt tại đất nước này. "Cứ nhắm mắt đến đâu thì đến" hay "Có phần không cần gì lo". Ông nghĩ như vậy, mà lòng cảm thấy bình an.

Trong số hai mươi mốt người của phòng ban (department) cũ, chỉ có 10 người đồng ý chuyển tiếp sang hãng mới theo chương trình outsourcing. Bob, người thâm niên nhất, và có chức vụ cao nhất được cử làm trưởng phòng.

Ngày đầu tiên, phòng ốc đìu hiu vắng lặng.

Cấp trên cho biết nay mai sẽ bổ sung đầy đủ cấp số. Ðừng lo.

Như vậy, hết rồi những ngày tháng huy hoàng. Cái thời dân IT được cưng chiều, được dành ngôi vị, được săn đón niềm nở. Cái thời mà người sinh viên thuộc ngành điện toán vừa tốt nghiệp đã được nhiều công ty ưu ái mời mọc. Cái thời khi một công ty có tầm cỡ nhận vào, hắn cảm thấy là cả một vinh dự được trở thành một phần tử. Cái thời tiệc tùng được tổ chức liên miên. Mỗi năm, người nhân viên phải được yêu cầu tối thiểu phải dành 15 ngày học hành huấn luyện. Học gì cũng được. Học ở đâu cũng được. Ði học là đi phép. Không cần thi cử mà cuối khoá được phát bằng tốt nghiệp. Hãng đài thọ hoàn toàn. Cái thời những buổi trưa cả bọn rủ nhau ăn nhà hàng. Tiếng cười nói rộn ràng, niềm vui phản ánh trên mặt. Cái thời lương bổng, tiền thưởng, phép tắc, quyền lợi hậu hĩnh.

Bây giờ đàn chim đã bay đi tan tác. Ai ai cũng lo phần riêng.

Những chiếc máy computer giờ không còn chủ, giữa bàn chơ vơ.

Những tấm bảng trắng treo trên vách còn sót lại những hàng chữ quên chùi.

Ngày nào, hành lang nghe rộn rịp bước giày. Căn phòng dành cho những cuộc họp hành lúc nào cũng vang động tiếng người. Bây giờ thì im ắng như bãi nghĩa trang.


*


Ngay ngày đầu tiên là đại nạn. Khách hàng gọi điện thoại về tổng hành dinh than phiền tại sao họ không nhận những dữ kiện như thường lệ. Bà sếp lớn gọi điện thoại xuống Bob. Bob nghĩ rằng lão có thể giải quyết được bèn lên máy. Khi sửa xong, thay vì hệ thống điện toán tốt đẹp hơn, lại càng hỗn loạn hơn. Hệ thống bị xáo trộn. Nền dữ kiện (data base) bị hư hại. Thân chủ không còn kiểm soát được những dữ kiện như xuất kho, vận chuyển, cập nhật số lượng tồn trữ. Thân chủ phẫn nộ. Những cú điện thoại cứ đổ về dồn dập văn phòng Bob. Mọi yêu cầu đặt hàng bị đình chỉ. Hết điện thoại này reng reng thì điện thoại khác reng reng. Toàn là những nhân vật lớn. Chỉ có lệnh và lệnh.

Lúc ấy vào 10 giờ đêm. Bob gọi điện thoại về nhà ông Nguyễn, bảo hãy khẩn cấp vào sở. Ðến nơi, ông Nguyễn thấy mặt lão tái mét, đang trả lời điện thoại. Ông hiểu là tình trạng đang nguy ngập. Lão bịt ống điện thoại, và nói với ông Nguyễn:

"Bà Monica".

Bà Monica là sếp lớn, coi nguyên cả mấy trăm dân IT. Việc bà ta có mặt đủ biết biến cố này quan trọng đến dường nào.

Lão kể lại sự việc. Ông Nguyễn không biết gì hơn là nghe. Hệ thống bị hỏng do thằng Smith phụ trách. Nhưng hắn đã nhảy qua một hãng điện thoại từ lâu. Ngạch của hắn là Distinguished Staff Member, ngạch cao nhất của chuyên viên.

Ông hỏi:

"Sao không gọi hỏi thằng Smith?"

"Không thể liên lạc với nó. Nó không để điện thoại lại". Bob nhún vai. Ðôi mắt Bob thất thần ảm đạm, đủ biết lão đã trải qua những giờ phút căng thẳng tột cùng.

Ông Nguyễn cảm thấy thương hại tay sếp. Bob đang bấu víu vào ông, bởi vì trong đám người dưới quyền, chỉ một mình ông mới là một IT thâm niên nhất. Ông hiểu tình trạng thật khó khăn, không thể giải quyết trong một hai tiếng đồng hồ. Trước đây, hệ thống điện toán này có đến 5 người phụ trách, nối kết với hơn 100 máy đặt khắp nước Mỹ. Bây giờ chỉ còn có một mình ông.

Ông lặng lẽ quay về phòng mình. Ông không thể từ chối hay viện dẫn cách này hay cách khác để từ chối.

Riêng Bob, lão đã chụp ông như chụp được con mồi. Lão gọi bà Monica cho biết ông là người phụ trách hệ thống, là kẻ chịu trách nhiệm. Lão còn cho số điện thoại của ông. Nhưng lão dấu về việc lão sửa bậy. Sau đó lão dông.


*


Suốt cả đêm còn lại, ông Nguyễn phải vật lộn cùng những dữ kiện, cùng những menu, cùng những file chuyển vận. Vất vả lắm bởi vì trước đây, ông chỉ phụ trách một phần của hệ thống điện toán. Ông không quen thuộc với toàn bộ.

Bây giờ ông như một vị bác sĩ chẩn bệnh. Nhưng vị bác sĩ còn có những tin tức từ bệnh nhân để định bịnh, còn ông thì không có gì hết. Nếu có chăng là cái gia tài tai vạ mà thằng Smith để lại. Ông biết hắn là tay rất nham hiểm. Những chương trình hắn viết rất khó hiểu. Hắn hay dùng những công thức, những áp dụng toán học hoặc machine language [3] , assembly language lỗi thời cũ mèm để bỏ vào trong chương trình. Có lẽ hắn muốn chứng tỏ hắn là một Distinguished Staff Member cũng nên.

Ngoài ra, không phải riêng một mình hắn mà còn có biết bao tay thầu khác nhúng tay vào rồi bỏ đi. Mỗi đứa có một cách làm việc riêng, cách nhìn riêng, kỹ thuật riêng. Có kẻ làm xong thì cẩn thận chú thích, nhưng có kẻ không một lời giải nghĩa. Mà cho dù có viết tên tuổi hẳn hoi, thì tác giả cũng đã bỏ đi rồi, làm sao liên lạc với hắn giữa cõi vô cùng?

Trên lý thuyết, người thảo chương viên phải tuân hành theo những qui tắc mà hãng đòi hỏi khi viết hay sửa đổi một chương trình. Hắn phải ghi rõ ngày và tên hắn khi hắn thay đổi một hàng hay một chữ. Hắn phải giải thích tại sao hắn thay đổi. Hay phải đúc kết tài liệu để giúp cho những kẻ khác sau này dễ dàng làm việc hơn. Tuy nhiên thực tế thì khác. Mạnh ai nấy làm. Miễn là khách hàng thoả mãn, là cấp trên hài lòng... Chẳng ai cần thắc mắc hay than phiền về những chương trình của kẻ khác. Họ ngại bị đụng chạm hay mất lòng bạn đồng nghiệp. Ðể rồi kẻ đến sau phải thừa hưởng một gia tài đầy tai ách. Như thằng Smith đã giao lại cho ông đêm nay.


*


Có tiếng reng reng của chuông điện thoại. Lại bà Monica.

Bà hỏi thăm chừng. Bà kêu Tan, tên ruột của ông Nguyễn.

"Tan có thể cho tôi biết bao lâu mình có thể giải quyết xong?"

Ông trả lời không tin tưởng bao nhiêu:

"Tôi sẽ cố gắng hết sức mình. Bà hẳn biết người quen thuộc với hệ thống điện toán này đã rời công ty".

"Tôi biết. Tôi biết".

Bà chứng tỏ bà đã hiểu sự việc. Cũng như hiểu tất cả nỗi khó khăn của người thuộc cấp. Giọng nói của bà đầy thông cảm. Việc một người chỉ huy cao cấp như bà, người đứng đầu của bộ phận IT, đêm nay, đang thức cùng người thuộc cấp, hiểu và thông cảm, đã làm lòng ông ấm lại.

Trong đêm về sáng, dưới ánh đèn nhiều nến, một mình ông soi bóng trước chiếc máy computer. Ông tập trung trí não, moi hết kiến thức, gỡ rối từng nút một. Tại sao? Tại sao? Ông kiên nhẫn mò mẫm. Những chương trình chằng chịt. Ông test từng dòng, từng phần, từng chương trình. Mắt ông mờ. Ðến hai giờ sáng thì tia sáng mới loé. Cái gút đầu tiên được gỡ. Ông muốn hét lớn, là ông đã thấy được ánh sáng rồi. Ông đã thắng rồi. Ông đã sắp chiếm được mục tiêu rồi.

Ông say sưa nhìn kết quả. Cuối cùng ta tìm mi, dẫu mi có chạy đàng trời ta cũng kiếm được mi.

Ông lại kiểm chứng thêm một lần nữa. Những con số hiền lành tuân phục hiện ra trên màn ảnh. Những gì mà ông chờ đợi như phép lạ bây giờ thật sự xuất hiện. Lòng ông cũng lâng lâng. Bây giờ ông có cảm tưởng như một vị tướng thắng trận. Còn hơn thế nữa. Bởi vì vị tướng kia còn có quân, còn ông thì đơn độc một mình.

Ông bà tổ tiên ông dạy răn làm người phải tập tính khiêm nhường. Nhưng lúc này ông nghĩ là ông có quyền kiêu hãnh. Chính nhờ ông, phải, nhờ ông, đêm nay, hệ thống lại trở lại bình thường, các người trong bộ phận IT sẽ thở phào, và sếp Bob ngày mai sẽ tha hồ kể công. Họ làm sao biết trong đêm về sáng, chỉ có một căn phòng còn để đèn sáng giữa một ngôi lầu tắt đèn, có một kẻ chiến đấu cô đơn.

Thật vậy, từ ngày qua Mỹ, ông đã phải chiến đấu thật lẻ loi, đến trường, mang theo một con tim rướm máu. Quê hương mất, ngôn ngữ cũng mất, bạn bè đồng đội cũng mất. Sách vở ngàn vạn trang nhưng không phải đầy những dòng kiến thức mà đôi khi đầy nỗi buồn của một người tị nạn. Rồi ra trường được một hãng có tầm cỡ mướn, ông lại càng cô đơn hơn. Người cựu chiến binh với ba lần bị thương trận ấy, cũng có một tiểu đội nhưng gồm Ấn Độ, Tàu, Mỹ trắng, Mỹ đen, mà mỗi đứa là một cù lao. Ông nhớ có lần ông gây sự với thằng Smith, trưởng nhóm của ông khi nó hỏi ông giết bao nhiêu người rồi. Ông nhớ lại thằng Mike, dốt hơn ai, nhưng cứ chứng tỏ là mình giỏi, chuyên môn lấy điểm cấp trên. Trong cõi người ấy, ông phải âm thầm chiến đấu để sống còn. Không biết phải tìm cách biết. Không hiểu phải tìm cách hiểu. Phải chứng tỏ cùng chúng là dân tộc ông không dốt, và cũng không hèn. Ông đã bỏ tiền bạc để mua sách vở đọc thêm. Ông đã đến trường để tiếp tục con đường học vấn. Ðêm đêm ông đã nán ở lại trong thư viện hãng cho đến khuya để nghiền ngẫm nghiên cứu. Bóng ông cùng với bóng chiếc đèn bàn, và những trang sách dưới cặp mắt mỏi. Phải chiến đấu. Niềm tự ái dân tộc cùng chất lính tráng trong máu là hai yếu tố giúp ông tiến lên, vượt qua những thử thách.

Bây giờ toán (team) cũ đã tan tác, chẳng có gì để mà luyến tiếc. Thêm một toán mới lại bắt đầu.

Trong đời làm công của ông, ông đã tham dự bao nhiêu toán như thế. Nhưng có ai để ông còn mang theo một hình ảnh mà gìn giữ ? mà bồi hồi, mà yêu dấu ?

Không có ai cả. Những người làm việc chung, có người quá lâu hơn mười năm, nhưng cuối cùng, có ai mang theo bên mình những người bạn một thời để mà gìn giữ. Hay chỉ là những chiếc bóng mờ nhạt bên đời.

Ông gọi cho bà Monica báo tin mừng.

Ở đầu dây, bà Monica reo lên:

"Congratulation. You are a super hero!"

Không biết bà có xem ông là anh hùng siêu đẳng hay không. Xứ này người ta khen tụng nhau quá mức. You are great. You are wonderful. I owe you a lunch! Thanks one million. Nhưng thực tế lại là chuyện khác. Có phải vậy không ?

Có điều, ông cảm thấy mình đã trút một gánh nặng như khối đá nặng ngàn cân.


*


Hôm nay Bob dẫn một tay IT mới vừa tuyển đến phòng ông Nguyễn để giới thiệu nhân viên mới. Ðây là Alex. Một thành viên mới của toán chúng ta. Ông Nguyễn bắt tay Alex chào mừng.

Bob nói tiếp:

"Alex có rất nhiều kinh nghiệm chuyên môn. Hy vọng Alex sẽ giúp chúng ta rất nhiều".

Alex 27 tuổi, nguời gốc Nga. Có vợ Mỹ. Qua Mỹ theo diện di dân. Cả thân hình nó phốp pháp, tròn trịa, gương mặt đầy thịt và phảng phất nét trẻ con. Ðôi mắt híp lại. Môi mỏng. Không thể ngờ là nó đã có hai đứa con. Nhìn mặt cứ tưởng nó vào khoảng 22, 23 tuổi là cùng.

Nó được tuyển chọn như là một chuyên viên với ngạch senior. Ông Nguyễn mừng thầm. Ít ra trong buổi giao thời này, sự có mặt của một IT nhiều kinh nghiệm là điều rất cần thiết.

Thú thật, ông Nguyễn rất có thành kiến với những tay gốc Nga mà ông làm việc chung. Trước đây, ông đã chung đụng với một tay Nga khi ông được giao nhiệm vụ test lại những chương trình của những người trong nhóm development. Tay Nga này ăn nói rất hay, miệng lưỡi rất ngọt. Khi nghe hắn nói thì cứ tưởng hắn là một chuyên viên giàu kinh nghiệm chuyên môn, rộng rãi kiến thức. Nhưng thật ra, nói là một chuyện, mà làm lại là một chuyện khác. Ít khi những chương trình hắn viết đạt được yêu cầu hay mục đích mong muốn. Và mỗi lần ông gặp hắn để chỉ cho hắn xem kết quả sai trái ấy, là hắn lại năn nỉ ông đừng báo cáo lên cấp trên, để hắn sửa chữa lại. Tính tình của tay Nga này thật kỳ lạ. Không hiểu trái tim của hắn thế nào chứ cửa miệng thì luôn luôn chất chứa nọc độc và những điều xấu xa đê tiện. Luôn luôn nhắc chuyện làm tình và tự hào hắn là một cao thủ.


*


Ngày đầu tiên, Alex đã gặp ông, như thể chứng tỏ hắn am tường mọi chuyện:

"Ông có lưu những chương trình của ông hay không. Ông cần tôi giúp gì không ?"

Qua câu hỏi, ông Nguyễn biết là hắn không biết gì về nhiệm vụ căn bản của một bộ phận điện toán. Programmer, operator, administrator v.v...

Người Programmer không làm nhiệm vụ sao lưu (backup). Nhiệm vụ này được thực hiện tự động bởi hệ thống hay operator... Ông nói:

"Tao cần mày giúp tao lôi lại những chương trình bị mất vào ngày hôm qua".

Nhưng ông đợi hoài mà không thấy kết quả. Hắn lơ. Ông gọi điện thoại, giục. Hắn xin lỗi. Ông lại đợi. Không thấy nó trả lời. Ông điên tức. Ông rủa thầm, lại thêm một thằng đểu giả.

Sự có mặt của Alex là cả một tai họa. Hệ thống lại một phen ngưng hoạt động. Lại một phen Bob bị xài xể. Trời ơi, không hiểu Bob đã dùng tiêu chuẩn nào để chọn người. Thường thường trong một hãng lớn, công việc phỏng vấn phải cần hai hoặc ba chuyên viên có kinh nghiệm, phải dựa theo những điều chỉ dẫn đã soạn sẵn, chú trọng vào kinh nghiệm, tác phong, sự ứng xử. Nếu một người trong bọn không đồng ý thì coi như ứng viên không được chọn. Ðiều này chứng tỏ sự chọn người rất cẩn trọng.

Nhưng ở đây, tiêu chuẩn này đã không còn được áp dụng. Hay tại quen biết. Hay là những hàng chữ đánh bóng quảng cáo trên tờ resumé?

Phải. Có ai dám khẳng định một trăm tờ resumé là một trăm tờ khai nói thật thà hay không. Ai cũng biết là không, nhưng họ vẫn xem tờ resumé như một bản văn căn bản để lựa người. Người ta đọc vào, và sẽ hỏi câu hỏi.

Rồi đến vai trò của cái lưỡi. Nó giữ phần hành quan trọng nhất mà người ta đòi hỏi: Communication. Nói. Tán. Ca mình. Bốc lấy mình. Một nói thành một trăm. Chao ơi, cái lưỡi. Lưỡi không xương nhiều đường lắt léo. Ðúng quá đi.

Phải cái lưỡi. Chính cái lưỡi đã làm những kẻ gốc thiểu số đến từ các phương trời khác phải chịu phần thua lỗ. Vì English của mày là English chắp vá. Là English for second language. Là accent English. Là loại English tồi... Cái lưỡi đã làm một đàng dễ dàng cắm cờ vinh quang và một đàng làm chết bỏ... Nếu có tranh được là tranh sự cam khổ, là sự khó khăn, và những lời cám ơn phù phiếm quá đáng như : Great. You are so great, so wonderful. I owe you a lunch... Thanks one million...

Còn phần thưởng thì dành cho kẻ khác.

Thôi, đành chịu vậy.

Thân phận của người nhờ cậy tình thương của nước Mỹ. Ðược gia nhập vào hàng ngũ này quả là quá may mắn rồi. Còn đòi hỏi gì nữa. Có phải vậy không ?


*


Alex đã lộ nguyên hình. Lại thêm một lần chứng tỏ tiếng nói hay resumé chỉ che đậy bên trong những điều đôi khi khoác lác, một nói thành mười. Hậu qua là hắn bị xuống chức. Từ bậc 8 hắn bị giáng xuống 7. Và ít hôm sau, lại bị hạ xuống bậc 6, tức là bậc dành cho tên lính IT cấp bậc thấp nhất. Dù vậy, người ta vẫn còn nghĩ tình với hắn, không nỡ đuổi. Ít lâu sau, Alex tự động bỏ việc. Không hiểu hắn đi đâu.

Còn Bob cũng bị gạt ra ngoài chức vụ chỉ huy. Lão bị những người trong nhóm kêu ca khiếu nại, về vấn đề thăng thưởng không công bằng. Và chuyện lão mướn thằng Alex như ngòi thuốc nổ châm vào những kẻ thuộc quyền. Bà Monica đã được báo cáo. Một nguời manager khác đến thay Bob. Ông ta coi một nhóm đông đảo gồm hai tiểu bang New Jersey và Kansas. Thỉnh thoảng ông ghé ngôi lầu vài ngày để làm việc với nhân viên tại chỗ. Còn những ngày khác, ông làm việc với họ qua điện thoại, điện thư hay videoconference.

Bây giờ công ty khuyến khích nhân viên làm việc tại gia. Tức là home office. Kẻ làm công được phát computermodem, và bắt thêm một đường dây điện thoại.

Công ty sẽ tiết kiệm tiền thuê, mướn phòng ốc, tiền điện nước, hay tiền bảo trì, dọn dẹp vệ sinh... Còn kẻ làm công thì được dịp săn sóc nhà cửa coi sóc con cái. Cả hai đều có lợi. Có phải vậy không?

Buổi giao thời đã khiến công việc của ông Nguyễn trở nên bận rộn hơn bao giờ. Ông được phong là toán trưởng, dù toán chỉ có một mình ông và Ed - một tay Mỹ trắng chuyên trách về production support của hệ thống DPICS trong khi trước đây ít nhất là 5 người phụ trách. Ed làm việc tại nhà, ở tận Arizona. Trong khi ông làm việc tại New Jersey. Chiếc xe chạy lại bình thường. Càng ngày càng ít thấy lời than phiền hay thắc mắc của khách hàng. Biển trở lại lặng yên sau những ngày nổi sóng.


Người đồng hương

Khi vừa bước ra khỏi thang máy, ông thấy cô. Ông thấy cô hiu hắt buồn so. Ðôi mắt cô đỏ hoe. Có lẽ cô đã khóc. Ông hoảng. Không biết cô ra sao. Ông đến bên cô hỏi: Cháu có chuyện gì ? Cô ngước đôi mắt ràn rụa: Cháu không có chuyện gì hết. Ông cầm lấy tay cô, xiết chặt. Ở đây chỉ có chú và cháu. Cháu cứ nói đi. Có gì không. Cháu có cần chú giúp đỡ gì không? Cô bật khóc. Rồi cô mếu máo: Con Madi nó làm nhục cháu. Cháu muốn nghỉ việc, chú ơi.

Lòng ông đau xót đứt đoạn. Bởi ông cũng đã trải qua những gì mà cô đang trải qua bây giờ. Ông đã hiểu rõ thế nào là những giọt lệ mà cô đang nhỏ xuống. Ông cũng đã hiểu được thế nào là nỗi cô đơn của một người bị hắt hủi, bị tủi nhục giữa chợ người. Ðó là những thử thách cay đắng nhất của một kẻ mất đất nước quê hương, tiếng nói. Ðối với một người đàn ông chai sạn như ông, ông còn cảm thấy đau, huống gì đối với một người phụ nữ như cô. Ông nhớ đến cái nhún vai của con Tina, hay cái nhíu mày của con nhỏ gốc Tàu mang tên Mỹ Christine... Ông nhớ đến những thử thách đầu tiên khi ông từ giã trường đại học để bước vào đời. Cũng những giọt lệ thấm lạnh cõi lòng, cũng là những phẫn nộ, và ý nghĩ bỏ cuộc như cô bây giờ. Ông ước bây giờ ông sẽ ôm lấy cô, che chở cô, thầm thì cùng cô, dịu dàng an ủi cô. Ông muốn để nước mắt của cô thấm lạnh má của ông. Nơi cõi người, mênh mông vô cùng, xa lạ vô cùng, đâu phải dễ dàng tìm được một niềm cảm thông của hai kẻ đồng hương. Ông cảm thấy thương hại cô. Tại sao cô lại khóc ngất, đôi vai cô bật run. Tại sao cô lại đứng một mình thui thủi ở một xó góc. Nói với ai, tâm sự với ai để trút hết nỗi lòng. Ông đề nghị ra ngoài sân. Cô gật đầu đồng ý. Hai người bước trên lối sỏi, hai bên là những bụi hoa huệ vàng, hoa cẩm chướng màu đỏ tím. Cô bắt đầu kể lể:

“Sáng nay cháu hỏi con Madi về việc làm, nó cau mày: Mày hỏi nhiều quá. Tao không muốn trả lời nữa. Hãy ráng mà tìm hiểu lấy. Nhưng chú biết, cháu không biết cháu phải hỏi. Nếu cháu biết thì cháu hỏi nó làm gì.”

“Cháu biết tại sao không. Nó nghĩ cháu đến để cướp nồi cơm của nó. Nó muốn chứng tỏ sự có mặt của nó là cần thiết. Người ta phải cần nó...”

"Nhưng đó là lệnh của cấp trên.”

"Ðành rằng vậy. Nhưng đối với nó, việc ấy là một sỉ nhục. Cháu nghĩ lại xem: Một công việc từ lâu nó bỏ vào đấy bao nhiêu công lao, tự nhiên một ngày có một kẻ đến bảo, mày hãy bàn giao việc lại cho tao. Nhưng trước khi bàn giao, mày hãy huấn luyện tao để tao làm quen với công việc. Con Madi là một con rất ngang ngạnh. Chú làm việc chung với nó rất lâu, chú biết rõ tính tình của nó.”

“Cháu cũng biết vậy. Nhưng cháu không còn cách gì hơn.”

“Cháu là người mới, cháu chưa biết. Có những điều mình không thể ngờ mà chúng lại đến. Nếu không can đảm phấn đấu, mình sẽ bỏ cuộc. Trước đây có bà Lisa cũng gặp trường hợp như cháu bây giờ. Cháu muốn nghe không... Chú sẽ kể lại để cháu hiểu thế nào là sự thật về một tập thể mà xã hội này phong là "cổ trắng"...”

Ông nói với cô như một kẻ đi trước có kinh nghiệm. Nước mắt của cô cũng là những cay đắng chua chát mà ông đã nếm phải trước đây.

Phải, trước đây, ông còn gặp những khó khăn bội phần mà cô đã gặp. Khó khăn vì tuổi tác. Khó khăn vì không phải riêng gặp một người như Madi, mà còn nhiều người như Madi. Ông bước vào trong thế giới gọi là "chuyên nghiệp", "cổ trắng" cô đơn lắm. Ngày ấy, ông không có ai để cầu cứu khi ông có một vấn đề, hay gặp phải một vấn nạn nghề nghiệp. Lần đầu tiên hỏi họ, họ sẽ niềm nở chỉ dẫn tận tình. Lần thứ hai thì họ bắt đầu trả lời nhát gừng. Lần thứ ba thì gương mặt họ sa sầm xuống. Rồi họ sẽ bảo nhau tại sao boss lại đi mướn một kẻ chỉ biết hỏi...

Chú hiểu lắm. Cháu muốn công việc được giải quyết mau chóng. Cháu muốn chu toàn trách nhiệm mà cấp trên giao phó. Cháu sợ bị mất việc làm.

Tiếng chim hót líu lo. Nắng thắm vàng trên lối đi. Cô cúi đầu không nói. Xem chừng cô đã nghe lời khuyên của ông. Cô vuốt lại những sợi tóc bay xõa trên vầng trán.

Trời nắng. Bóng hai người soi trên lối đi. Tôi sẽ giúp em. Sẽ giúp cô. Nơi này thật xa lạ với chúng ta. Không phải là chỗ để chúng ta có mặt như những người bản xứ. Nơi này là bãi chiến trường. Chúng ta phải chiến đấu và phải chiến thắng.

Cô bước đi bên ông, bé nhỏ để ông phải tha thiết cùng trái tim mình. Cháu ơi, cháu đừng buồn. Nơi này, bông hoa Ðông phương rất quí hiếm. Bông hoa Việt Nam lại càng quí hiếm hơn bội phần. Nơi này, khó lắm để thấy lại một hình bóng của Huế Sài Gòn Cần Thơ, của em tan trường về của em đội nón lá của em đến thăm anh một chiều mưa của mưa Sai gon và mưa Thủ Ðức... của trăm ngàn ngày vạn ức ngày mờ mịt tuyết giá lạnh lẽo cành khô cổ thụ chim trời đã bỏ mà bay về phương Nam. Nơi này cả một ngôi lầu rộng lớn mênh mông, toàn là mắt xanh da trắng, thỉnh thoảng lạc loài da đen da vàng... Nơi này tôi đã nương tựa cho qua thời cơm áo, mà cửa phòng nhốt tôi cùng lũi lầm thui thủi, tôi nhìn tôi, mà ô hay tôi là Mỹ hay là Việt Nam... Nơi này khó lắm để cùng nhau ngồi chung một buổi ăn trưa, để chia xẻ cho nhau bao nhiêu chuyện về Việt Nam trong khi ở dưới kia, bên kia rừng thưa là xa lộ dập dìu xe cộ... Và tiếng Việt trơn tru, thả dàn, bất tận, no nê, không uốn lưỡi, không ngậm răng, không tìm chữ, không you, he, she, I... Chú ơi, chú nè, cháu ơi, cháu nè, đôi bạn già trẻ như hai cái bóng âm thầm. Cám ơn cháu, cám ơn cô. Cô như con chim tự đâu bay lại đậu trong ngôi lầu tám tầng. Cô hót líu lo. Chỉ cho tôi nghe. Và tôi thầm thì, to nhỏ, để cô vui giữa cõi đời hung hiểm.

Thôi đừng buồn nữa. Có gì thì hãy tìm chú.

Tìm tôi. Tìm trái tim tìm nước mắt tìm ngày tháng hiu quạnh hắt hiu.

Tìm nhau để nương tựa, chia xẻ nỗi vui nỗi buồn.

Tìm nhau, tha thiết không phải mười ngón đan nhau, mà tấm lòng đau như nhau.

Gió lạnh. Cô run. Mùa xuân vẫn còn lạnh. Thôi chúng ta vào đi. Hai người cùng vào lại thang máy. Lầu năm. Ðừng buồn. Chú sẽ cố gắng. Có gì hãy gọi chú.

Cám ơn chú.


Toán

Chúng ta là một đội. Ðội giữ vai trò quan trọng đến nỗi trong các bản tự kiểm hàng năm, ai cũng phải tự hỏi và tự trả lời. Từ ông CEO lương mấy triệu đô la, đến tay làm công lương mấy chục ngàn. Vẫn là những câu hỏi và trả lời. Có sẵn sàng giúp đỡ đồng nghiệp khi họ cần ngươi hay không. Có tôn trọng văn hoá tập quán phong tục của đồng nghiệp hay không. Có xem toán như gia đình hay không.

Năm nào ông Nguyễn cũng làm chừng ấy bài tự kiểm. Năm trước để dành cho năm sau. Lôi ra dùng lại khoẻ ru. Như bản tự kiểm trong trại cải tạo mà ông đã làm. Chừng nấy hàng khai báo, bắt bao nhiêu con gà, heo, giết bao nhiêu bò trâu của nhân dân, càn bao nhiêu làng xóm. Thành thật ăn năn hối cải để sớm về sum họp với gia đình. Dù hai hoàn cảnh khác biệt, nhưng những trang tự kiểm vẫn là nhìn vào cá nhân tự mình đánh giá. Nhưng những trang tự kiểm hôm qua soi lấy thân phận của kẻ bại trận. Trái lại những trang hôm nay là mang theo tiền thưởng, tiền lương tăng bao nhiêu phần trăm. Mười mấy năm như vậy, ông đã làm chừng nấy bản tự kiểm. Và năm nào sếp lúc cũng luôn luôn nói You are the valuable asset of our company. Thanks for your contribution to our company trong buổi sếp gọi ông đến phòng cho biết lương tiền, bonus thăng thưởng hằng năm. Rồi sếp hỏi câu hỏi cuối cùng:

"Ông có ý kiến hay câu hỏi gì không?"

"Không".

Ông trả lời không. Bởi vì ông cảm thấy đời ông đã quá đầy đủ. Ông may mắn hơn rất nhiều người, những bạn bè, những người thân, và những người cùng một thế hệ. Ðược sống ở đất nước này quả là một điều may mắn. Và chen chân vào thế giới gọi là chuyên viên hay cổ trắng thì càng may mắn hơn. Bởi vậy, ông không màng nhìn lên hay nhìn quanh, không khiếu nại hay thắc mắc. Mặc nàng Elizabeth, làm sau ông, nguyên là kẻ được ông huấn luyện và hướng dẫn, đã được thăng lên trước ông một bậc. Mặc thằng Mike được bổ nhiệm làm manager. Mặc những xầm xì to nhỏ xung quanh về những vụ lên quan lên chức. Mặc có kẻ đến nhắc ông tại sao lại không khiếu nại. Ông chỉ nói cám ơn nhưng trong lòng ông, ông gởi lời cám ơn lên một Ðấng quyền năng đã cho ông quá nhiều ân điển. Ông cũng giật mình khi nhớ lại những bạn bè của ông nằm dưới chân ông, trong những tư thế khác nhau. Ðứa nằm ngửa, đứa nằm sấp, đứa chồm lên, đứa thanh thản như nằm nhìn mây trời. Ông giật mình tại sao ông lại còn sống sót. Ông giật mình giữa đêm hôm khi ông thấy lại những con sóng lớn lù lù tiến về phía ông. Ông giật mình khi tình cờ rờ lại vết sẹo trên ngực. Ông giật mình, đói, trời ơi, cái đói hành khiến ông quên cả nhơ bẩn, vồ chụp bát cơm chó ở bên nền nhà của trung đoàn E10 Bắc Việt khi ông làm thân trâu ngựa. Giật mình và rồi cảm tạ. Càng giật mình ông càng cảm tạ bổng lộc của Trời.

Phải, quá nhiều ân điển bổng lộc ban xuống ông và gia đình ông. Từ dưới đáy vực, ông không bao giờ mơ tưởng đến một ngày có mặt cùng những người bản xứ, chia xẻ với họ nỗi vui nỗi buồn, làm việc chung với họ, đóng góp kiến thức của mình vào công việc chung. Từ một cõi lầm than của một tên ra khỏi trại cải tạo, chiếc chuông đồng leng keng cùng với thùng cà rem xuôi ngược, trời nắng cũng như trời mưa, hôm nay ông đã khoác vào bộ áo quần chỉnh tề, cà vạt áo vét, giày da, để trở thành một con người khác. Rồi tự do, cơm áo, tương lai, ông đang được hưởng, gia đình ông, con cháu ông đang được hưởng. Quá dư dật. Quá tràn trề. Nhiều khi hai vợ chồng ông lái xe giữa lòng đất người, hai bên là rừng hoa, rừng lá, vợ ông tự dưng nhắm mắt. Nàng cảm tạ Ơn Trên. Và tự dưng lòng ông như mềm yếu lại. Ông nói với vợ ông: Mình không ngờ một ngày ở xứ này. Kỳ diệu. Thật kỳ diệu. Ơn Trên đã cho chúng ta nhiều quá.

Elizabeth, chúc mừng cô nhé. Cô lên chức, nhưng cô là một người đồng nghiệp tốt lòng. Cô giục tôi khiếu nại. Nghe tôi, Tan: Phải khiếu nại.. Ngày xưa lão Mike ngâm bọn mình. Bây giờ lão ấy đã đi rồi. Thú thật với Tan, nhờ tôi khiếu nại mà ông Alan mới mở hồ sơ... Nhớ khiếu nại nhé.

Nàng Elizabeth đã thương tình giục ông khiếu nại lên cấp trên.

"Cám ơn Elizabeth. Nhưng thú thật, tôi không cần. Lên chức, lên phận cũng vậy mà thôi. Tôi nghĩ tôi đã có quá nhiều rồi. Cô biết trại tù ở Việt Nam không. Ðói. Ðói mà phải làm, làm chết bỏ. Làm như con trâu con ngựa. Khi ấy tôi thèm, thèm đến chảy nước miếng. Một miếng thịt nhỏ, một cục đường, một lát mỡ. Cô biết tôi còn mơ gì không? Thở. Ðủ rồi. Bây giờ, tôi đã có tất cả... Tôi không cần mơ gì khác."

"Nhưng ông xứng đáng".

"Tôi chỉ làm nhiệm vụ của tôi".

"Tôi luôn luôn nhớ đến ơn ông. Khi tôi là một sinh viên thực tập, ông đã hướng dẫn tôi".

"Tôi phải cám ơn cô, Elizabeth. Ít ra, cô còn biết được điều đó giữa lúc người ta quay mặt".



[1]consultant: chuyên viên đặc biệt làm việc trên căn bản hợp đồng
[2]IT: Chữ tắt của Information Technologies - Kỹ thuật Tin Học hay ngành Tin Học
[3]language: ngôn ngữ điện toán
Nguồn: ThÆ° Ấn Quán xuất bản, 2003. Địa chỉ liên lạc: PO Box 58 South Bound Brook NJ 08880 USA, http://thuanquan.com, tranhoaithu@verizon.net