© www.talawas.org     |     về trang chính
tìm
 
(dùng Unicode hoặc không dấu)
tác giả:
A B C D Đ E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Ý Z
Tủ sách talawas
20.2.2007
Nhật Tiến
Thềm hoang
(Truyện dài - Giải Văn chương Toàn quốc 1962)
 1   2   3   4   5   6   7   8   9   10 
 
Chương mười một

Buổi chiều, tới lúc thằng Ích chọc cái cuộng rơm vào nách bác Tốn, bác mới mở bừng mắt trở dậy. Trời bên ngoài đang sâm sẩm tối. Tiếng trẻ con khóc và tiếng người cãi nhau loạn xạ vang lên từ ngoài hàng rào. Căn buồng tranh tối tranh sáng vo vo đầy tiếng muỗi bay. Bác Tốn hốt hoảng nhỏm dậy hỏi thằng Ích:

"Chết. Mấy giờ rồi hở nhà ông?"

Ích đáp:

"Sắp tối rồi. Khiếp, ngủ đếch gì mà ngủ ghê thế."

Bác vội vàng quơ lấy đôi guốc mộc, sờ soạng tìm thằng Ích, hai hàm răng của bác nhe ra nhăn nhở:

"Ừ nhỉ, mình nỡm thật. Ngủ cả một nửa ngày, chả biết đếch gì cả.”

Ích giục:

"Thôi lẹ tay đi bác. Cháu mà không bận chẻ mấy gốc củi thì đã sang sớm hơn rồi. Có cả thuốc lào của cô Huệ đây này.”

Bác Tốn kêu lên:

"Ý! Sao mày lại đi nhận thuốc lào của cô Huệ. Tao đếch vào lấy đâu.”

Ích tròn cái mồm:

"Ơ hay, nhà bác này ấm ớ không. Người ta gửi tặng mà lại không lấy.”

"Tặng chó đâu mà nhà ông cứ tán rộng ra mãi. Cô ấy trả nợ hộp bánh đấy. Nhưng đây đếch thích.”

Ích gí cái mũi vào phong thuốc lào, hít hít:

"Thuốc thơm thế này mà không lấy thật hoài của.”

"Thôi, sáng mai nhờ nhà ông mang trả hộ. Bảo tớ cai rồi.”

Ích giẫy nẩy lên:

"Ý! Đây chịu thôi. Bác đi mà giả lại.”

"Mày nói như bố chó xồm ấy. Tao đem sang giả thì còn nói làm đếch gì.”

"Cháu cũng chịu thôi. Cô ấy dặn nếu bác không lấy thì cũng để đại vào trong nhà. Bây giờ mang về cô ấy nói.”

Bác Tốn rờ được mái đầu thằng Ích. Bàn tay của bác lật ngửa khuôn mặt choắt choeo của nó lên:

"Thôi đích thị nhà ông này đã ăn hối lộ được cái gì rồi. Ga-tô có phải không?"

Ích toét miệng ra cười:

"Không phải.”

Bác Tốn tiếp:

"Kẹo sìu phải không?"

Ích lắc:

"Không phải nốt.”

"Thế thì cục cứt khô vậy.”

Ích trèo phắt ngay lên lưng bác, đè xuống:

"Ê! Cái nhà bác này nói nhảm đếch chịu được.”

Bác Tốn giơ cái cổ ra đằng trước để đẩy nó xuống:

"Thế thì cái gì?"

"Một bao thuốc lá nhé!"

Mặt bác Tốn thoáng một vẻ ngạc nhiên, bác nghiêng về phía nó nhắc lại:

"Một bao thuốc lá?"

Ích không đáp, móc túi lấy ra gói thuốc. Bác Tốn quơ lấy đưa lên mũi hít hít:

"Thuốc Gô-loa nhà binh đây mà. Nhà ông mà rít vào thì quay cu lơ ra.”

Ích gân cổ cãi:

"Quay thì mới khoái chứ. Tại cháu thấy cô ấy có mấy bao, nên cháu đòi bằng được. Mấy khi! Bác làm một điếu nhá.”

Bác Tốn gật đầu. Ích thò tay vào túi bác tìm cái bật lửa. Nó chụm mồm lại, đặt điếu thuốc lá vào giữa hai môi hít chầm chậm. Điếu thuốc cháy đỏ lên, toả ra một làn khói xanh lơ, mùi khét lèn lẹt. Vị thuốc nặng và chối đưa xộc lên mũi, ùa vào phổi khiến thằng bé bật lên ho sặc sụa. Bác Tốn nhìn về phía nó mỉm cười:

"Thấy không. Nhà ông rít vào có phen vỡ bố nó lồng ngực.”

Ích định nói nhưng khói thuốc làm nước mắt nó giàn giụa, mũi nó cay sè và chưa bao giờ nó thấy ngực mình bị rát đến thế. Nó vội vàng ấn điếu thuốc vào tay bác Tốn rồi chạy ra giữa nhà, gục đầu vào cột gỗ tiếp tục ho sặc sụa. Bác Tốn đưa hàm ra đằng trước, nhăn ra cười. Mấy ngón tay của bác mân mê điếu thuốc rồi bác đưa lên miệng hút. Vị thuốc ngai ngái và đượm khói gây cho bác một cảm giác nào quen thuộc. Cặp lông mày của bác nhíu lại. Đôi gò má hơi nhô lên cao làm hai bên má hóp vào. Bác như cảm thấy có những sợi khói bay mơ hồ ở trong một khoảng lờ lờ đục. Tiềm thức của bác gợn lên một hình ảnh xa xôi. Mắt bác cay sè và nóng ran vì điếu thuốc ngậm quá lâu. Bác chớp mắt thật nhanh mấy lần và thấy như nước mắt đang ứa ra ở trong lần thịt cồm cộm sau tròng con mắt.

Sự khó chịu ấy khiến bác vụt nhớ đến lần mình ngồi trong góc tối với điếu thuốc Gô loa cháy đỏ không dứt trên môi. Lần ấy bác khóc thật sự chứ không cay mắt vì khói thuốc. Bên ngoài là một buổi chiều mùa đông đầy mây xám. Qua khuôn cửa gỗ nhỏ hẹp, bác nom thấy những hàng rào dây kẽm gai bò ngoằn ngoèo trên các mô đất. Gió buổi chiều lồng lộng ngoài cánh đồng đưa lắc lư những ống sữa bò treo lủng lẳng, đầy dẫy trên hàng rào. Có những họng súng lớn nhô lên lạnh lẽo trên từng lô cốt cao. Bọn người bị quây bắt trong cuộc hành quân buổi sáng bây giờ được chia làm hai bên, ngồi ủ rũ. Một bên là đàn ông, một bên là đàn bà. Những người đàn bà gầy guộc và xấu xí. Còn bọn con gái đã được lùa lên dẫy nhà mái tôn ở phía bên kia cột cờ. Mọi người hiểu được số phận của họ. Lòng bác Tốn như nổi lên những đầu gai sắc và nhọn đâm vào làm bác tê buốt. Ở bên ấy vọng về những tiếng kêu gào thảm thiết. Bác nghĩ đến hình ảnh Dậu với thân hình mảnh khảnh, với làn da trắng mát và cặp mắt lá răm đen láy. Cặp mắt mà về sau này bác vẫn kể với thằng Ích là tình tứ mà bác giữ trọn vẹn trong bóng tối của sự mù loà. Tiếng kêu gào vọng về như những mảnh thuỷ tinh sắc cạnh. Bác Tốn không dám nhìn ai, đầu bác cúi xuống như một con chó ghẻ. Quanh bác, có những cụ già bật lên tiếng khóc. Có người vùng lên, hai tay giơ lên trời, vừa la vừa chạy về phía ấy. Nhưng lập tức tiếng súng ở trên chòi lia xuống từng tràng khô khan và lạnh lẽo. Bác Tốn nhìn thấy tấm áo nâu chập choạng đi trên nệm cỏ. Hai cánh tay chới với in rõ trên nền mây xám vẩn đục. Người bác vụt gai lên như vừa có một linh hồn đi qua ý nghĩ của bác. Nước mắt bác chảy giàn giụa. Bên tai bác có tiếng người lao xao xen lẫn với tiếng giầy đinh khua lộp cộp trên sân gạch. Những người lính chạy qua mơ hồ như những cái bóng lớn.

Đến buổi chiều tối sẫm hơn chút nữa thì có một người lính ném cho bác một điếu thuốc. Bác Tốn nhận ra người bạn ngày xưa vẫn đi với mình theo đàn trâu qua đầm nước. Vị thuốc lúc ấy còn đắng và bã hơn khói thuốc bây giờ. Bác Tốn trệu trạo nuốt từng cuộn khói khai và khét như muốn nén xuống những cảm giác tức tưởi đang dâng lên trong cổ họng. Đấy là điếu thuốc đầu tiên của quãng đời bác xa Dậu. Vì từ lúc Dậu lủi thủi đi trong đám người qua sân cỏ lên dẫy nhà tôn cho đến về sau, không bao giờ bác còn được gặp Dậu nữa. Hình ảnh cuối cùng của Dậu trong trí nhớ của bác là hình ảnh lúc nàng bị nắm tay lôi ra khỏi đám người bị bắt giữ. Nàng cố quay lại nhìn bác. Cái nhìn chỉ thoáng trong một giây nhưng ghi dấu mãi mãi trong đầu bác cái ấn tượng của sự vừa hốt hoảng, kinh hoàng vừa não nùng, tuyệt vọng, mà trong suốt cuộc đời của bác sau này, chẳng bao giờ bác quên được. Bác ngồi chết lặng như một con chó nằm trong cũi. Cặp mắt của bác dõi theo bước chân xinh xắn của Dậu đi qua những cái thùng xăng, những bao cát ngổn ngang trên mặt đất. Rồi hình dáng đáng thương của nàng khuất hẳn đằng sau những cái vỏ xe bị đốt cháy dở dang. Tiếng hát ngày xưa của nàng, giọng hát trong và ấm như bay chập chờn trên nếp tường lạnh, trong khuôn cửa gỗ, ở ngoài bầu trời bao la dầy đặc sương mù.

Thấy lâu lâu, bác Tốn không nói, Ích hỏi:

"Ê! Thế mà bác cũng say đấy nhá.”

Bác Tốn cười qua lớp nước mắt long lanh:

"Ừ say thật. Cái thuốc nhà binh có khác. Nặng đáo để. Tao mới rít có mấy hơi mà cũng đã muốn quay cu lơ ra rồi.”

Nói rồi bác thong thả đứngg dậy, mò lại phía vách, khua tay với lấy chiếc khăn mặt trên dây. Vừa lau mặt bác vừa cười gượng với thằng Ích:

"Nhà ông đớp chưa?"

Ích đáp:

"Ăn từ bốn giờ rồi, chốc nữa thế nào cháu cũng phải làm một củ bánh mì ba tê. Lâu lắm không ăn bánh mì ba tê đấy nhé.”

Bác Tốn biểu đồng tình:

"Ừ, phải đấy. Chốc nữa đây cũng phải làm một củ. Chiều nay ngủ quên bố nó mất giờ cơm. Mà cái Hòn cũng không thấy sang gọi.”

Ích nói:

"Gọi gì, nó bị u nó đánh về tội làm cháy nồi cơm nên đã trốn biệt từ chiều rồi.”

Bác Tốn giật mình:

"Chết! Nó đi đâu?"

"Ai mà biết được. Chắc nó lại trốn vào ngõ ngách nào ngủ vùi chứ gì. Hôm nay u nó khện một trận nên thân, cháu ở bên này cũng thấy "tê" cả người.”

"Bộ nó bế cả con bé con đi à?"

"Không. Lúc bị đánh thì nó quẳng cả em chạy lấy thân còn bế ẵm gì. Phen này mà về thì nó chết đòn.”

Bác Tốn nhìn ra ngoài trời giọng lo lắng:

"Trời đất này mà chưa về thì khéo nó biến hẳn mất thôi.”

Rồi bác văng tục một mình:

"Đánh thế là cái chó gì! Đếch chịu được!"

Nói rồi bác lần ra bực cửa, nghiêng mặt trông ra bầu trời đang bắt đầu xẩm tối. Bác nói với Ích:

"Mày chờ tao ở đây, để tao qua bên ấy một chút xem sao.”

Ích không đáp nằm lăn ngay lên nệm cỏ. Hai tay nó vươn lên đỉnh đầu, ngực nó ưỡn ra. Những chiếc xương sườn nhô lên khiến nó nom như một thằng ốm đói. Ích nói vọng ra:

"Giá tối nay được ở nhà mà nằm thế này thì phải biết..."

Lúc bác Tốn sang đến nơi thì hai vợ chồng bác Nhan đang vặc nhau. Bác Nhan trai ngồi trên phản, bác Nhan gái bế cái Hơn đứng ở đầu hè, giọng bác đầy vẻ hằn học, tức tối:

"Tiên nhân cha con bỏ mẹ, đi biệt như thế rồi thì biết bà.”

Bác trai giọng bực dọc nhưng vẫn rụt rè:

"Thì đánh nó thế mà lị... Ai đời con cái..."

Giọng của bác bị cắt ngang ngay bằng tiếng hực lên của bác gái:

"Thôi im đi!"

Bác Tốn cười nhăn cả hai hàm răng:

"Sao, con bé chưa về à?"

Mọi người cùng im lặng, khiến bác thấy nụ cười của mình không hợp chỗ. Bác liền giơ hai tay về phía có tiếng nói của bác Nhan gái:

"Thôi đưa tôi ẵm hộ cho một tí, thử ra đầu phố tìm nó xem.”

Bác gái chồm lên như muốn trút cả nỗi hận lên đầu bác Tốn:

"Tìm cái ba vạn! Nó đi, đói rã họng ra thì phải bò về. Bộ tôi phải đi rước nó chắc.”

Lần này bác Tốn lại thấy phải bật cười một lần nữa:

"Ơ! Ấm ớ chửa! Con đẻ đứt ruột ra mà lại không lo. Để nó đi thế, nhỡ có xẩy ra chuyện gì thì làm sao. Bây giờ quá bữa cơm nó không về tức là nó không dám về.”

Bác Nhan trai được thể cũng hoạ vào:

"Thì đấy, tôi đã bảo mà cứ..."

Nỗi lo của bác Tốn mới mang đến càng làm cái nóng nảy của bác Nhan gái tăng thêm. Bác chặn ngang câu nói của chồng:

"Này thôi đi, đừng có lắm chuyện. Cứ là cứ cái nỗi gì?"

Bác Nhan trai ngừng ngay lại. Bác hậm hực nhìn cái vẻ đanh đá vừa xuất hiện trên mặt vợ. Rồi vừa cúi xuống để tránh cái nhìn gây hấn của mụ, bác vừa nói:

"Sốt tiết lắm nữa!"

Nói rồi bác nằm vật ngay xuống giường, vắt tay lên trán. Những lúc như thế bác ghét vợ đến tưởng như muốn cầm dao chém cho nó một nhát. Trong khi ấy bác Nhan gái ẵm cái Hơn sồng sộc đi ra ngõ. Dáng đi của bác đầy sự giận dữ, bác dằn con bé trên cánh tay, vừa đi bác vừa chửi thề trong miệng.

Đêm hôm ấy cái Hòn không về. Cả đêm hai vợ chồng bác chong đèn chờ nó cho đến tận khi gà gáy sáng. Bây giờ thì bác gái mới lo lồng lên. Bác chạy sang tìm anh em thằng Ích từ lúc tờ mờ đất. Bác nhờ chúng nó bổ đi tìm hộ. Tiếng khóc của bác làm hàng xóm xôn xao. Một người mách rằng hồi chiều thấy nó đi qua vườn hoa mãi tận trên phố. Không ai ngờ con nhãi ranh bằng ấy tuổi đầu mà đã ghê gớm như thế.

Nhất là thằng Ích. Nó phục lăn con bé. Đã nhiều lần Ích tính bỏ nhà ra đi mà không bao giờ nó thực hiện được cả. Đời sống ở trên phố đông đúc và sang trọng khiến nó sợ hãi. Nó biết đi vào đấy là sẽ bơ vơ lạc lõng, không ai quen mình, rồi chẳng bao lâu sẽ lại phải bò về nhận những ngọn roi như đòn thù của dượng Tám. Thế mà cái Hòn dám sống qua một đêm bỏ nhà! Nhãi con tầm ngầm thế mà "chúa" thật!

Thật ra cái Hòn không bao giờ có ý định bỏ nhà mà đi cả. Buổi trưa hôm trước, sau lúc nó làm khê nồi cơm, u nó đã phang nó ba bốn thanh củi. Vốn tính nhút nhát và ít chịu được đòn, nó vùng lên chạy. Đít và lưng nó bỏng dẫy và rát tê đi. Nó chạy tuốt ra đầu ngõ và lẩn nhanh vào những túp lều chợ. Nó ngồi khóc một mình dưới quán lá mãi đến khi có phường xiếc ở đâu trở về khua chiêng, gõ trống, vừa bán thuốc vừa làm trò ảo thuật. Hòn vụt quên ngay cái hoàn cảnh bi đát của nó. Nó mon men lại gần và cố len bằng được qua đám đông đang xúm lại quanh mấy con khỉ, cái xe và đồ lề lủng củng của phường xiếc. Từ lâu, ít khi Hòn thấy mình được tự do như thế. Tay chân nó nhẹ nhõm vì không phải đeo con bé ở bên mình. Nó không phải làm việc, không phải lo lắng cơm nước ở nhà. Cái sự u nó đánh nó đã được đền bù bằng những giây phút sung sướng như thế này đây. Hòn lau vội nước mắt bằng vạt áo rồi ngồi gọn vào một chỗ ở tít mãi phía trong. Những người làm xiếc thật là giỏi. Họ có đủ trò vui và lạ. Họ có thể biến lọ thuốc nước đang màu xanh thành màu đỏ, biến cái mùi soa ở trong tay thành quả trứng, biến quả trứng thành con chim, hay họ có thể cầm cả một cái đinh mười phân đâm lọt thỏm vào tuốt trong lỗ mũi. Cái Hòn mải mê xem đến nỗi không nghĩ tới chuyện trở về.

Đến lúc rã đám, nhìn ra ngoài trời, nắng đã xế ngang đầu. Lúc đó cái Hòn mới thực sự lo sợ. Nó nghĩ đến lúc phải thổi bữa cơm chiều, đến việc phải trông cái Hơn cho u nó đi quẩy nước, phải giặt chậu quần áo mà hôm qua lười biếng nó đã để ùn lại. Rồi còn biết bao nhiêu công việc vặt khác nữa mà nó sẽ phải làm. Trận đòn buổi trưa làm lưng nó đau và buốt thon thót. Hòn vạch áo lên ngắm mãi những vết tím bầm in trên màu da đen đủi của nó. Nó nghĩ bây giờ mà bị phang vào những chỗ ấy lần nữa thì chỉ có chết quách cho rảnh. Nghĩ vậy nên Hòn không dám trở về. Nó bỏ đi ngược lên mạn trên phố. Lần đầu tiên trong đời Hòn, nó đã được đi dạo trên những hè phố đông nghịt người qua lại. Đối với nó, cái gì cũng lạ cả. Hòn đi theo một đám ma đầy trướng, đối và vòng hoa. Chán rồi nó dừng chân ở cửa một rạp hát. Sau cùng nó lạc đến khu vườn hoa. Hòn tìm một chỗ kín đáo, rồi nằm lăn trên nệm cỏ. Cái đói và mệt làm người nó lả đi. Nó nghĩ đến mọi người trong nhà và bắt đầu thấy hối hận về sự liều lĩnh của mình. Giá buổi trưa nó chạy sang nhà bác Tốn nhờ bác ấy xin cho thì bây giờ mọi việc đã xong xuôi cả. Nó sẽ được tự do như mọi ngày, đâu đến nỗi phạm cái tội nặng nề là bỏ nhà đi biền biệt. Tủi thân, Hòn lại bưng mặt khóc.

Ánh nắng cứ nhạt dần trên những lùm cây và hoàng hôn xuống rất nhanh trong sự im vắng của khu công viên. Hòn chợt ngủ thiếp đi lúc nào và đến khi tỉnh dậy thì trời đã tối hẳn.Trước mặt nó là ánh sáng yếu ớt của mấy ngọn đèn toả xuống từ trên cao. Lùm cây xanh ngắt ban chiều bây giờ trở thành đen đặc. Hòn nom thấy từng đôi trai gái ôm nhau rủ rỉ trong những góc tối. Nó hớt hải đứng dậy và bỏ đi về phía có ánh đèn sáng. Người Hòn lả đi. Mắt nó hoa lên vì đói và khát. Nó bật lên tiếng khóc. Một lát sau, nó lạc đến một ngã tư. Phía bên kia là ánh sáng rực rỡ của những cửa tiệm buôn lớn. Hòn ước ao được uống nước và ăn cơm. Nó mon men lại gần một cửa hàng bán hoa quả. Người ta không trông thấy nó đứng ở chân chiếc quầy cao. Ý tưởng ăn cắp một quả cam hay một quả táo đến với nó một cách dễ dàng. Nhưng tim nó đập thật mạnh. Nó có cảm giác như mọi người đã biết rõ ý định của nó rồi. Cũng vì thế, tay nó run bắn lên khiến nó không tài nào thò tay vào nhón được lấy một quả táo nằm ngon lành trước mặt. Rồi người bán hàng chợt trong thấy nó. Người bà ta nẩy lên như một cái lò xo. Bà ta quơ vội đôi guốc ở dưới gậm ghế và tiến lại phát vào mông nó một cái tưởng đến cháy thịt:

"Tiên nhân nhà mày... Sán vào đây làm gì. Cút ngay!"

Mặt cái Hòn tái xanh tái tử. Nó có cảm giác như người ta đã bắt được quả tang nó đang ăn cắp táo. Nó vội vàng co chân chạy tuốt xuống cuối phố. Ở đây Hòn gặp một cái máy nước. Nó sung sướng vục cả đầu mình vào dòng nước chảy xối xả. No nê rồi, Hòn ngồi xuống chân một cột đèn và bâng khuâng nhìn lên bầu trời lưa thưa ánh sao. Nó không biết mình đã đi bao nhiêu đường phố rồi và xóm Cỏ nằm ở phương nào trên nền trời. Nó rưng rưng nước mắt khi nghĩ đến thầy, u và em nó, không biết rằng có còn bao giờ nó gặp lại nữa không. Rồi sự lo sợ và nhớ tiếc ấy dâng lên khiến nó bật lên tiếng khóc. Chợt có bàn tay vỗ vào vai nó khiến con bé giật nẩy người quay lại. Một người đàn bà đang cười với nó. Nụ cười cố làm ra vẻ tươi tắn mà không giấu nổi cái vẻ độc ác và hung dữ thoát ra từ đôi mắt quắc lên long lanh sáng. Mụ ta trạc chừng ngoài ba mươi, nước da tái xám, khuôn mặt choắt choeo, đôi gò má cao, nhô lên, trát bự phấn. Không để cho cái Hòn kịp ngạc nhiên, mụ ta nói:

"Mày cầu bơ cầu bất hả. Đói không? Muốn có tiền không?"

Nói rồi mụ ta mở cái ví lấy cho Hòn xem một tờ giấy trăm còn mới tinh. Hòn ngơ ngác nhìn mụ như một nhân vật lạ lùng hiếm có. Nó bối rối không biết sẽ có sự gì xảy đến. Mụ tiếp:

"Muốn không? Một trăm đây này. Còn mới nguyên. Mày muốn lấy thì tao cho, nhưng phải nghe lời tao.”

Hòn giơ tay ra định đón lấy thì mụ đã rụt lại:

"Bây giờ mày hãy đi theo tao. Tao để một trăm ở trong ví này. Lúc nào tao ra hiệu thì mày giật đại lấy cái ví mà chạy tuốt vào ngõ hẻm. Mày trốn được thì đó là của mày. Muốn tiêu gì thì tiêu.”

Hòn ngạc nhiên không hiểu mụ ta có ý định gì mà lại bày ra cái trò chơi kỳ quặc ấy. Nó chưa hề cướp giật bao giờ, nhưng làm như thế thì kể cũng dễ, nhất là lại giật cái sắc của một người đã hứa cho mình rồi. Ngần ngại một lúc, Hòn nói:

"Tôi giật để rồi bà gọi lính bắt tôi ấy à?"

Mụ đàn bà cười khanh khách, cúi xuống vuốt tóc nó:

"Tao gọi lính bắt mày làm cái gì. Đã bảo là tao cho mày rồi kia mà.”

"Cho tôi thì cho sao còn bắt tôi giật..."

"Lý sự như mày thì thôi... bộ tưởng một trăm của tao nhỏ lắm đấy hả..."

Hòn hăm hở:

"Được rồi, tôi nhận. Nhưng bà đừng có kêu người ta bắt tôi đấy nhé.”

"Tao thề với mày là tao không nói gì cả.”

Mụ đàn bà vui vẻ dẫn Hòn trở lại đám đông. Vừa đi mụ vừa nói:

"Tao chỉ cầm hờ thế này thôi. Rồi lúc nào tao bấm vào lưng thì giật lấy mà chạy nhé. Mày chạy nhanh chứ? Tao mong là mày trốn được trong ngõ tối.”

Hai người len lỏi trong một khu vực đông đúc. Nhiều lúc Hòn muốn bỏ mà đi nhưng tay nó đã bị mụ nắm chặt, mấy cái nhẫn của mụ miết vào da nó khiến nó vừa đau vừa sợ. Nó khẽ ngước lên, liếc nhìn mụ. Mụ ta nhe răng ra cười. Nụ cười mới độc ác làm sao. Bỗng mụ ta chăm chú nhìn một người đàn bà sang trọng đi đàng trước. Tay bà ta cũng cầm một cái ví. Đường phố đông nên bà ta đi rất chậm, mắt bà ta luôn luôn chăm chú nhìn vào những món đồ bầy trong tủ kính. Mụ đàn bà ghé vào sát tai Hòn, giọng rít lại:

"Mày nhớ chưa?"

Hòn bối rối gật đầu. Tức thì mụ buông tay Hòn ra và sán lại gần người đàn bà. Hòn bỡ ngỡ theo. Bất chợt mụ giật rất mạnh cái sắc của bà ta, thu vội vào vạt áo rồi dùng khuỷu tay huých mạnh vào xương sống cái Hòn làm nó đau điếng. Như một cái máy, Hòn giằng cái sắc ở trên tay mụ rồi vùng lên chạy. Sự việc xẩy ra trong chớp mắt và người ta nghe thấy tiếng người đàn bà la thất thanh:

"Cướp giật... các ông bà ơi... Nó lấy cái sắc của tôi.”

Mọi người quay cả lại và họ trông thấy cái Hòn đang ôm cái sắc chạy sang bên kia lề đường. Thế là tất cả đổ dồn về phía nó. Tiếng la, tiếng hét, tiếng chửi rủa chợt om sòm cả một góc phố. Người ta bắt đầu đuổi theo Hòn như săn một con thú bị đạn. Nó chạy một cách lao đao. Đầu óc nó đang nghĩ về những người thân yêu ở trong xóm Cỏ. Bác Tốn ngồi ôm đàn hát vu vơ ngoài ngưỡng cửa, lão Hói say rượu ngất ngưởng đi đàng trước, lũ trẻ con bu lại quanh lão, rồi thầy u nó, cái Hơn và anh em thằng Ích... Những hình ảnh ấy làm nó chóng mặt và nó ngã sấp xuống vỉa hè, mũi nó đập lên những hòn đá nhọn, cái sắc văng ra xa. Sự sợ hãi làm người nó tê cứng lại. Nó thấy nhiều người xúm đến quanh nó, xốc nó lên, chửi và đánh nó như đánh một con chó dại.

Những ngày hôm sau nữa cũng không thấy cái Hòn trở về xóm Cỏ.

Người ta đã đưa nó vào trại giáo huấn trẻ em.


Chương mười hai

Bác Tốn ngồi ôm cái Hơn ở đầu hè. Con bé trần truồng, hết nhoài sang bên này, lại nhoài sang bên kia, khiến bác phải luôn tay nắm lấy nó. Mâm cơm ăn xong rồi chưa được dọn, chỏng chơ mấy cái bát rếch. Từng đàn ruồi táp lại bu đen trên những miệng bát, kêu vo vo và bay loạn xạ. Bác Nhan trai nằm lả đi ở trên chiếu. Lớp da tái xanh của bác dính sát vào những đốt xương dài và nhỏ. Hai ống chân khẳng khiu như hai ống sậy ghếch mệt mỏi lên cái chăn dạ màu xám. Mặt bác vêu ra, hai gò má nhô lên hai cục xương nhỏ khiến đôi mắt của bác trũng sâu xuống, hai hàng mi thưa thớt thỉnh thoảng hé ra lim dim nhìn lơ đãng vào mấy chiếc rui gỗ trên xà nhà.

Căn nhà yên lặng một bầu không khí tang tóc. Nắng nhễ nhại buổi trưa hầm hập hắt qua cánh liếp, chiếu loang lổ lên mặt thềm những vệt sáng chói mắt. Ngoài sân, bác Nhan gái thỉnh thoảng lại huỳnh huỵch trở về, trên vai quẩy đôi thùng đầy nước. Tiếng nước đổ ùm ùm vào trong vại khiến bác Tốn hiếng mắt nhìn ra. Bác ấy cười với con bé:

"Hề hề... Ai đấy? Con chó này có biết ai đấy không? Ui chao, sao mà ngoan vậy nè, thấy bu mà không đòi.”

Nhưng cái Hơn tự nhiên tu lên khóc. Bác Tốn vội ôm lấy nó. Bàn tay xương xẩu của bác lần từ lưng nó xuống đến đít. Chợt bác kêu lên:

"Ý trời đất ơi! Con chó đùn bố nó ra đây mất rồi!"

Con bé càng gào to. Đàn ruồi bây giờ túa lại, bay vo vo bên tai bác, mùi phân thối bốc lên, xen với mùi tanh tưởi của mâm cơm khiến mũi bác Tốn chun lại. Bác vội vàng gọi lớn:

"Bu cái Hòn hãy gượm một tí, hộ tôi cái này đã.”

Bác Nhan gái đặt đôi thùng xuống đất, bước lên thềm, tức tối:

"Con bỏ mẹ, ỉa với đái thế này đây.”

Nói rồi bác giằng lấy con bé, phát đôm đốp vào cái lưng bé bỏng của nó. Con bé khóc lặng đi không thành tiếng, mặt nó xám lại như đổ chì. Bác Tốn cười gượng gạo:

"Thôi nào! Nó còn bé biết gì! Ngày xưa thì bà cũng thế.”

Lần theo cái gậy đi về phía lu nước, vừa rửa tay bác vừa nói:

"Nhà ông ấy thấy bớt hơn hôm qua. Bớt sốt rồi.”

Bác Nhan gái nhìn lên nhà thở dài:

"Thật chồng với con, toàn là cái nợ..."

Bác Tốn đáp:

"Thôi rán đi! Trời có mắt!"

Bác Nhan gái phát bẳn lên:

"Mắt gì? Có mà mắt toét! Mấy mươi năm nay rồi, chả được nhàn lấy một phút. Bác tính chồng thế, con thế thì còn là khổ cả đời.”

Nói rồi bác trao cái Hơn vào tay bác Tốn. Hơn giẫy ra không chịu. Nó lại nhè mồm ra khóc. U nó liền phát thêm cho ba bốn cái nữa vào mông rồi vùng vằng xách đôi thùng đi ra cổng. Bác Tốn vội ôm lấy con bé chỉ lên cao:

"Ô kìa! Con chim kìa... Đấy! Nó đấy! Con chích chòe đàng hoàng nhớ! Hay không?"

Con bé nín thinh, tò mò nhìn theo tay bác. Ánh nắng chiếu loá vào đôi mắt khiến nó nhắm lại. Đầu nó dựa mãi vào cổ bác Tốn. Bác ôm lấy nó, lần lên thềm, vừa đi vừa nói:

"Cái Hơn này ngoan quá! Ngủ đi nhé! Cha bố con chó buồn ngủ rồi đây mà.”

Hai bác cháu ngồi lên bực cửa, bác Tốn cất giọng ru:

"Ò e... tóc quăn như sợi thuốc lào
Chỉ em cái cách thế nào hết quăn.
Ò e...
Ới cô em ơi......
Tóc quăn chải lược đồi mồi
Chải đứng chải ngồi quăn vẫn hoàn quăn....
Ò...e..."

Mắt cái Hơn díu lại. Dãi nó chảy nhớt ra cả cánh tay bác Tốn. Bác ôm chặt lấy nó vào lòng và ghé môi hôn lên má nó. Một lát nó ngủ say hẳn, bác bế nó đặt lên mặt phản giữa nhà. Tay bác quơ lấy cái quạt nan, phẩy luôn mấy cái. Lúc ấy, có tiếng bác Nhan trai cựa mình và hỏi:

"Ai đấy?"

Bác Tốn cười nhe răng, cặp mắt hiếng lên mái nhà:

"Tốn đây!"

"Đã ai thấy cái Hòn chưa?"

"Thấy tê đi chứ lị!"

Giọng bác Nhan trai có vẻ hốt hoảng:

"Đâu? Nó đâu rồi?"

"À... à... chắc là còn nằm ở trong bóp. Con ranh đi ngủ ở ghế đá vườn hoa. Ghế để ngồi chứ đâu để nằm.”

"Ghế đá nhà nước mà!"

"Tê đi rồi! Nhưng nhà nước thì mới sợ chứ, ghế nhà dân thì ai giữ làm đếch gì! Nhà ông đói chưa. Làm tí cháo nhé?"

"Tôi không đói!"

"Thế ăn gì?"

"Chả ăn gì.”

"Thấy thế nào?"

"Chỉ mệt thôi.”

"Mệt thì làm một tí cái gì đi. Này, cháo thịt rim phải biết. Ngon không chê được.”

Bác Nhan thở một hơi dài:

"Thôi.”

"Ấm ớ không! Ăn một tí đi cho vợ con nó nhờ. Rồi chỉ nay mai cái Hòn được về thôi. Đây hỏi kỹ rồi.”

"Thật không?"

"Đứt đuôi đi chứ lại không thật. Đây nói dối làm đếch gì.”

Mặt bác Nhan rạng lên một tí. Cặp môi khô khan của bác thoáng một nụ cười. Nằm một lúc, bác ta nói:

"Thế mà tới nằm mê thấy nó mình mẩy thâm tím cứ về khóc ở đầu giường. Ghê quá!"

"Phỉ phui cái mồm nhà ông đi. Chỉ được cái nói nhảm là không ai bằng. Nó làm chó gì mà đến nỗi thâm tím. Ngủ ghế đá vườn hoa thì chỉ có hoạ là phải ăn cơm hẩm với cá khô thôi. Mà tầm ngầm thế chứ ngon phải biết, bùi không chê được.”

Lúc ấy bác Nhan gái đã trở về, treo đôi thùng loảng xoảng lên cái móc. Bác Tốn hỏi vọng ra:

"Rồi chưa, nhà bà?"

Có tiếng đáp vào:

"Xong rồi đây. Cám ơn bác nhá! Không có bác thì chả biết xoay xở thế nào?"

"Ơn iếc gì, nhà bà chỉ ấm ớ. Thế lúc tôi ốm, chả ông bà trông nom cho thì ai. Bây giờ bà dụ cho ông ấy ăn tí cháo đi. Hơi tỉnh tỉnh rồi đấy. Rồi mai liệu đi đón cái Hòn về.”

Giọng bác gái ngạc nhiên:

"Cái gì?"

Bác Tốn cười, mặt ngó nghiêng ra hai bên:

"Cái Hòn ấy. Thì ông quận chả nói với bà mai mốt thả con bé ra là gì.”

Bác Nhan gái thò đầu vào trong nhà nhìn bác Tốn thật lâu, rồi như hiểu ý bác ta muốn làm yên lòng chồng lúc đau ốm, bác thở dài im lặng. Thấy bạn không trả lời, bác Tốn đứng dậy, vươn vai, vặn người cho xương cốt giãn ra răng rắc:

"Đau lưng không chê được. Mà bảo dăm bẩy vợ gì cho nó cam. Thôi tôi về đây, các bác.”

Lúc tiễn bác ra cửa, bác Nhan gái thì thào:

"Cái Hòn cướp giật trên phố, bị bắt rồi bác ạ. Tiên nhân nhà nó chứ không biết vô phúc làm sao lại nẩy nòi ra cái quân đầu trộm đuôi cướp đến thế được.”

Bác Tốn giật mình hỏi:

"Thật à? Làm sao bà biết?"

"Có người mách với tôi. Lên quận hỏi thì người ta bảo đã tống vào trại trẻ con rồi.”

Mặt bác Tốn xịu xuống. Bác thấy thương hại con bé lạ lùng. Lâu lắm bác mới cất lời được:

"Thôi bà giấu ông ấy đi nhé. Có hỏi thì bảo nó chưa được về. Bây giờ mà ông ấy biết, ông ấy uất lên thì chỉ có chết.”

Tự nhiên bác gái tu lên khóc. Bác Tốn bối rối nghe tiếng nức nở của người đàn bà. Rồi không biết khuyên giải thế nào bác chỉ nói:

"Tôi lạy bà, bà làm cho ông ấy biết thì khổ. Thôi rán đi, trời có mắt mà bà ơi!"

Bác Nhan gái nói qua giọng đầy nước mắt:

"Khổ cái thân tôi, nếu tôi chết đi thì thân tôi được rảnh..."

"Thôi! Thôi! Ích gì! Cái Hòn còn đấy, đã thiếu ai đâu. Nay mai rồi lại đông đủ. Vào đấy người ta dậy dỗ cho nó càng tốt.”

Nói rồi bác lần theo cái gậy đi ra ngõ. Gió hiu hiu thổi qua những lùm cây. Bác Tốn nghĩ đến cái Hòn và lại thấy mình muốn uống rượu thật say một lần nữa. Ý nghĩ được ngất ngưởng bên ly rượu, để lúc trở về không còn nhớ một điều gì chung quanh mình, khiến bác thoáng thấy một niềm vui. Bác chợt mỉm cười một mình và đi chầm chậm ra đầu ngõ. Bác lần đến chỗ có tiếng cười nói ồn ào quen thuộc phát ra từ cái quán nhỏ. Mùi mỡ cháy, mùi thịt kho, mùi cá rán đưa lên thơm phức cả một vùng. Đã lâu lắm bác Tốn chưa hề nghĩ đến những món ăn ngon như thế. Lần này bác quả quyết bước vào. Có tiếng người gọi:

"Ê! Tốn đấy hả?"

Bác Tốn nhe hàm răng ngựa ra cười huếch hoác:

"Tốn đây! Cho cút rượu nhá, bà Tư.”

"Bộ thất tình hay sao mà lại vô đây uống rượu nữa hả?"

"Nói như bố chó xồm ấy. Đây thì ai thèm mê mà thất với bát. Thích thì uống chơi!"

"Này thôi đi. Cậu cứ giấu mãi. Hát "Cô Huệ ơi..." đi.”

Bác Tốn mỉm cười:

"Bậy nào! Người ta đứng đắn bỏ bố đi.”

"Thôi đi cha nội ơi. Cậu làm gì tớ cũng biết hết ráo. Đây là lính kín một cây mà.”

Bác Tốn nhận ra tiếng gã thông cầu tiêu mà mọi người vẫn gọi là "xếp Bốt.” Xếp Bốt mình trần trùng trục chỉ bận có mỗi cái quần xà lỏn trễ xuống tận dưới rốn. Người hắn nhô ra những khớp xương, lớp da đen sạm ép sát xuống, nhăn nhúm khiến cho bộ ngực của hắn đã lép lại càng thêm lép. Mồm hắn rộng huếch hoác, mỗi lần hắn cười, hai hàm răng nham nhở nhe ra nom vô duyên và tởm lạ. Lúc ấy xếp Bốt đang ngồi ôm đĩa tôm khô và chai rượu trắng. Mặt hắn đỏ gay, trên trán nổi gân xanh nhằng nhịt. Giọng hắn bô bô:

"Này, Tốn ơi..."

Bác Tốn hướng mặt về phía ấy:

"Tốn đây.”

"Trắng đáo để!"

Mặt bác Tốn hơi đỏ lên, nụ cười gượng gạo trên vành môi:

"Gì trắng cơ chứ?"

"Cậu còn vờ. Lại không "tê" từ lâu ấy chứ.”

"Bậy nào. Đây đứng đắn. Có biết đếch gì đâu.”

"Thằng Ích nói mà.”

"Nói sao?"

"Tối nào cậu cũng mò vào đấy.”

Bác Tốn nhổm dậy:

"Thôi lậy bố trẻ đi. Nói chó nó cũng không nghe được. Đây chỉ khoái rượu thôi. Có rượu chưa bà Tư?"

Bà hàng đặt vào cạnh bác một ly rượu trắng và hỏi:

"Rượu đây. Bác nhậu gì nào?"

"Bà cho thịt giò đi.”

"Ba đồng nhé.”

"Ba chả bõ dính răng. Năm đi.”

Bác phó Sửu nhìn sang:

"Dạo này cậu Tốn bốc tệ. Chắc hận với chú lõ nhà ta.”

Mặt bác Tốn sạm lại:

"Lõ nào?"

Phó Sửu nhận ra cái giọng xẵng của bác nên vội vàng xuê xoa:

"Giỡn chơi vậy thôi. Anh em mà.”

Coi chừng thấy không khí giữa mọi người đã bắt đầu căng thẳng, bà Tư vội vàng vui vẻ:

"Bác Tốn nhậu rồi ca một bài đi. Nhiều hôm nằm ở nhà nghe tiếng bác, thấy cung khoái cái lỗ tai.”

Xếp Bốt cũng vỗ tay:

"Phải đó. Nhậu rồi hát cho anh em nghe chơi, bác.”

Mặt bác Tốn dịu xuống, bác sờ lấy chén rượu tợp một ngụm nhỏ rồi nói:

"Hát bậy, nghe không?"

Mọi người đồng thanh:

"Nghe!"

Bác Tốn sửa giọng, mặt ngửa lên, bác nhìn thấy khuôn cửa sáng lên qua màng con mắt. Ngừng một lát, bác cất tiếng:

"Ai... ai mang tôi đến cái chốn này
Ới a... ới a... ban đêm thì nó tối... nó tối... chứ ban ngày... ban ngày thì nó đen... ỳ y...
ôm... ôm... ới a... ôm..."

Mọi người rúc lên cười. Bác Tốn cứ thản nhiên hát:

"Ôm... ôm... ới a... ôm cây đàn... mà ôm cây đàn
Ôm đàn gẩy khúc huyên thuyên...
Nghêu ngao thời nghêu ngao mấy điệu... mấy điệu
Cho quên... quên... tháng ngày...
Tình tính tang... tang tính tình...
Cô nàng rằng... cô nàng ơi...
Rằng có khoái... khoái hay không?
Rằng có khoái...khoái hay không?"

Cả bọn vỗ tay:

"Khoái! Khoái chớ!"

Bác Tốn thích chí, tợp một ngụm rượu nữa, hơi men đưa lên làm bác nóng cả mặt. Ngừng một lát, bác lại tiếp:

"Ai xui mà xui cho lá rụng... ới a... lá rụng sân đình...
Xui cá gặp nước... mà chớ... xui mình... xui cô mình gặp ta...
Ý y... tuy không cách trở sơn hà
Ý y... tuy không cách trở sơn hà
Gần nhau mà gang tấc... ới a... gần nhau gang tấc
Vẫn là... vẫn là... cách nhau...
Như thế mà đau... mình ơi... như thế mà đau
Hận này đem rửa... đem rửa sông Ngâu mới vừa
Năm năm thấp thỏm đợi chờ
Năm năm tôi thấp thỏm đợi chờ
Tôi hình dung ra cô em đẹp...
Tôi tôn thờ ra bóng cô em xinh
Ới a... phấn son cô phết linh đình
Phấn son cô phết linh đình
Nước hoa cô rắc ý... y...
Nước hoa cô rắc... cho mình... cho mình cô thơm...
Cho mình cô thơm!!!"

Tiếng cười và tiếng vỗ tay khoái chí lại trở nên ồn ào sôi nổi. Mọi người cùng đổ dồn nhìn về phía bác Tốn. Hai mắt bác nhắm lim dim, mặt bác hơi ngửa lên trời, cái cổ đưa ra về phía trước, nụ cười ngạo nghễ nhếch ra ở trên vành môi. Bà chủ quán nói:

"Say rồi thì hát bậy đấy!"

Bác Tốn đáp:

"Chưa đâu bà Tư! Hát nghe chơi mà. Ấm ớ dăm ba câu cho đỡ buồn. Đây đang rầu thối ruột lên đây.

"Chà! Chuyện gì mà dữ quá vậy. Nói nghe được không?"

Bác Tốn không đáp, đứng dậy lảo đảo tiến về phía ngưỡng cửa. Mắt bác cố nhướng thật to nhìn ra ngoài nắng nhưng bác chỉ nom thấy một mảng sáng chói loà. Bác khua cái gậy lên mặt đường quay trở lại lối cũ. Chợt có tiếng bánh xe lăn khấp khểnh từ ngoài ngõ đi vào. Bác vội vàng nép sát vào lề đường, giơ vạt áo lên chấm mắt. Rồi như sợ mọi người nom thấy sự rầu rĩ của mình, bác vội vàng mỉm cười, nói bâng quơ:

"Mình ấm ớ thật!"

Rồi bác nghiêng đầu lắng nghe tiếng xe lại gần, sắp đi ngang qua mặt.

Có tiếng gọi từ trong quán vọng ra:

"Mệt không cô Huệ ơi..."

Giọng Huệ quen thuộc như thuở nào:

"Chết tiệt lắm nữa! Người ta hôm nay đi lễ chùa! Ăn nói bậy bạ thánh vật cho đó!"

Bác Tốn quay mặt ra lối đi, cười nhe cả hai hàm răng ngựa:

"Mô Phật hôm nay cô đi lễ chùa nào đấy cô?

Huệ đáp vui vẻ:

"Lạy thánh mớ bái, cũng tính đi từ sáng, nhưng rồi thánh chẳng chứng cho nên lại mắc khách.”

"Ấm ớ không! Vậy mà lại còn kêu không mệt.”

Giọng Huệ ngoắt đi, chua ngoa và hét lanh lảnh:

"Khỉ gió đùng lăn chửa. Can đếch gì đến nhà bác.”

Cái xe vụt qua. Bác Tốn định nói với theo, nhưng chợt ngửi thấy mùi phấn thơm thoang thoảng nên ngừng lại. Mặt bác ngửa lên cao, bàn tay che lấy ngang tầm mắt. Bác nghĩ đến mùi phấn của Huệ vào những nửa đêm về sáng. Hình ảnh Huệ mặc áo đỏ, đánh môi hồng lộng lẫy sáng lên trong trí tưởng tượng của bác. Bác Tốn vụt thấy lòng mình xót xa và buồn bã. Những lúc như thế, hơi men ngà ngà đối với bác thật là tuyệt diệu. Bác thấy rõ ràng cuộc sống tối tăm và đen bạc, thấy sự vất vả của mọi người chung quanh, những túp lá nóng như thiêu đốt, những con người bệnh tật thiếu cơm, thiếu thuốc. Nhưng cũng vì thế bác nguôi được cơn sầu của riêng mình mà thấy yêu mến tất cả những gì hiện đang ràng buộc với bác. Gia đình thằng Ích, gia đình bác Nhan, tiếng nói và mùi thơm của Huệ, tiếng cười đùa hay chửi rủa của những người trong xóm Cỏ và cây đàn thân yêu của bác. Bác đi về nhà chập choạng với ý nghĩ sẽ được ngủ trong một giấc mơ dài. Giấc mơ thấy mình sáng mắt nhìn rõ cuộc đời không chênh lệch và đầy đủ sự thương yêu như tình thương đang nẩy nở trong lòng bác...
Nguồn: Thềm hoang, truyện dài của Nhật Tiến. Đời Nay ấn hành lần thứ nhất ở Sài Gòn năm 1961. Việt Tide tái bản tại California năm 2003 (tác giả có hiệu đính). Tranh bìa: Nguyên Trúc. Trình bày: Nguyên Trúc & Cao Xuân Huy. Bản đăng trên talawas do tác giả cung cấp.