Nam Dao trả lời phỏng vấn của talawas
02/11/2010 | 9:07 sáng | 4 Comments
Category: 9 năm talawas, Báo chí - Truyền thông, Chính trị - Xã hội
talawas – Ngày 03/11/2010 sắp tới, talawas sẽ tròn 9 tuổi và xin nói lời chia tay độc giả. Chúng tôi sẽ nhìn lại chặng đường 9 năm qua và trình bày nguyên nhân kết thúc hoạt động. Nhân dịp này, chúng tôi cũng mời các cộng tác viên tham gia trả lời 3 câu hỏi của talawas sau đây:
1. Theo anh, 5 vấn đề hệ trọng nhất của Việt Nam hiện nay là gì?
2. Nếu được cầm quyền tuyệt đối tại Việt Nam trong vòng 24 tiếng đồng hồ, anh sẽ làm gì?
3. Hình dung của anh về Việt Nam năm 2010, 2020 và 2030.
____________
Nam Dao
Phỏng vấn cuối cùng? Sao hai chữ cuối cùng nghe như có gì xót xa? Và thật có là cuối cùng không?
Câu hỏi thứ nhất
Đọc talawas 9 năm ròng, tôi thấy diễn đàn quan trọng này đã đặt ra 4 vấn đề, tất cả đồng qui về vấn đề thứ 5 như một tất yếu lịch sử. Ngắn gọn, 4 vấn đề đó là:
1. Vai trò của tầng lớp trí thức trong vận động của mọi xã hội mà Việt Nam là một trường hợp âm ỉ những mâu thuẫn văn hóa và lịch sử khá gay gắt;
2. Vạch trần sự cướp đoạt dân quyền và nhân quyền của một chính thể chuyên chính độc trị; điển hình là hồ sơ Nhân văn-Giai phẩm đầu thập niên 60 thế kỷ trước, đến vụ án Xét lại, rồi hồ sơ Học tập Cải tạo sau “giải phóng”, và mới gần đây là cuộc đàn áp những người lên tiếng bảo vệ cương thổ và lĩnh hải (đường biên giới, Hoàng Sa-Trường Sa);
3. Sự cần thiết tái lập một xã hội dân sự trong hoàn cảnh Việt Nam, trong đó đạo lý xã hội suy thoái trầm trọng, tính vô cảm giữa con người với nhau tăng theo cấp số nhân, và tâm thế bất lực của cá thể trước định mệnh “an bài” của cả xã hội. Sự thụ động này được khéo léo vận động và nuôi nấng nhằm giữ quyền lực như mục đích tối hậu của chế độ;
4. Tính quanh co mâu thuẫn trên lý thuyết và sự bất khả thi trong thực tế của cái được định danh là “kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa”. Chính cái đuôi của cụm từ này đã tạo ra căn ung thư toàn bộ từ não trạng đến mọi bộ phận xã hội: qua văn hóa phong bì, tham nhũng hàng dọc từ trên xuống dưới, từ trung ương đến địa phương, tham nhũng hàng ngang giữa những ban, bộ trong mọi ngành, mọi cấp. Chồng chéo như một bàn cờ thiên la địa võng vạch vẽ lung tung, tham nhũng “bao la” được biện minh bằng chuyện quân không ra quân tướng chẳng ra tướng, trên bảo dưới không nghe, bào chữa bằng cách nhai lại “chính sách đúng nhưng thực hiện chưa tốt”. Khẩu hiệu “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ” là một cụm sáo ngữ. Thực tế, Đảng kiêm hết, cả lãnh đạo, quản lý và nhất là làm chủ. Chủ thì muốn làm gì cứ làm, mafia hóa, cướp đêm thành chân tay bọn cướp ngày. Nếu tính toán thì chí ít đám cướp ngày cướp được 30-40% tổng số nợ công của Việt Nam vay mượn để đầu tư, và số nợ này theo Quốc hội mới chính thức công bố là khoảng 60 tỉ USD. Nhân dân Việt Nam, sau một cuộc chiến đằng đẵng 30 năm với hơn 5 triệu người hy sinh trên mọi miền, vừa bảnh mắt trong buổi sáng của hy vọng đã bị ngay một quả lừa mất từ 12 đến 16 tỉ USD vào tay khoảng trên dưới hai, ba ngàn người nắm chốt quyền lực từ hai chục năm nay.
Bây giờ, tôi xin phép lưu ý một điểm. Quả talawas đã đẩy trình độ nhận thức những vấn đề xã hội của Việt Nam lên một mức cao, trong một diễn đàn truyền thông tôn trọng những giá trị đích thực như tự do, dân chủ, cầu thị và khiêm cung. Thông tin trong diễn đàn này đa dạng, nghiêm túc, tạo ra những tranh luận từ lý thuyết đến nghiệm sinh thực tiễn rất phong phú dành cho tầng lớp có ăn có học. Bởi Việt Nam đối mặt với vô số vấn nạn nên có rất nhiều “hồ sơ” giá trị, nhưng cũng vì số nhiều mà tản mạn khiến người đọc khó có thể đạt đến một ý thức chính trị tổng thể. Chính ý thức này mới có khả năng động viên không chỉ trí thức mà còn mọi tầng lớp xã hội để tiến đến những hành động cụ thể. Không có hành động, mọi ý thức đều “suông”, và dẫu tự thân là điểm khởi đi, nhưng đi mà không có điểm đến nên cuộc hành trình bơ vơ này chỉ có thể kết thúc bằng sự vong thân tha hóa, tâm thế bất lực, sự phục tòng quyền uy, và ảo vọng chỉ mình mới “cứu” được mình mà bất cần đến môi trường xã hội. Con người xã hội chết như thế, và lịch sử vậy là đã đèo lên mình bản án tử hình trong khi đợi giờ hành quyết? Nhưng nếu lịch sử sống – tức những con người chủ thể có khả năng hành động – không thúc thủ đợi giờ cáo chung, thì sao?
Ý thức, hòn đá giẫm chân lên để chúng ta cùng nhau vận động lịch sử chưa cáo chung, là đòn bẩy hành động. Đây là vấn đề hệ trọng thứ 5 mà talawas đã hỏi. Nói ngay, tôi xin thưa thốt dăm tiêu đề về những ý thức này như một cố gắng trình bày những gợi ý sơ bộ để tham khảo, lòng tha thiết mong muốn có khả năng khơi dậy những đóng góp của các bạn cùng tâm nguyện cho một Việt Nam vững mạnh, Việt Nam của chúng ta chứ không phải Việt Nam mà vận mệnh chỉ tùy thuộc vào một nhóm người tự ban phát độc quyền lãnh đạo. Những ý thức đó là gì?
Thứ nhất, đó là tinh thần bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và lãnh hải cha ông ta để lại. Chúng ta tuân thủ những qui ước quốc tế, giải quyết mọi khác biệt trong đối thoại, nhưng không thể ép mình trước những áp lực bành trướng như những kẻ bán nước đổi lấy sự ổn định quyền lực cá nhân và phe nhóm.
Thứ nhì, trước tình hình suy thoái con người đến mức độ vong thân, chúng ta chủ trương đẩy mạnh triển khai xã hội dân sự, hầu tái vũ trang tinh thần và đạo lý xã hội. Trên cơ sở này, phải thực sự tôn trọng quyền tự do tư tưởng và quyền tự do tôn giáo.
Thứ ba, công cuộc tạo dựng một xã hội dân sự này chỉ có cơ thành hiện thực nếu nền chính trị Việt Nam thực sự dựa trên căn bản dân chủ pháp trị trong đó dân quyền và nhân quyền cơ bản mà Việt Nam đã từng ký kết trong khuôn khổ quốc tế phải được tôn trọng. Đặc biệt, Quốc hội phải thực sự là cơ quan lập pháp tối cao thể hiện lòng dân trên cơ sở dân biết, dân kiểm tra. Để dân biết, phải tôn trọng tự do ngôn luận và báo chí, chấm dứt ngay mọi đàn áp của chính quyền đối với những người làm việc trong ngành truyền thông có chính kiến khác. Những thành viên của Quốc hội không bắt buộc là đảng viên ĐCSVN, cần chuyên nghiệp, mang trách nhiệm lập pháp, nhiệm vụ trước toàn dân là đề ra những chính sách và kiểm tra việc nước, không cần và không được kiêm nhiệm những chức năng khác như lãnh đạo và quản lý chủ yếu thuộc khu vực hành pháp.
Thứ tư, chống tham nhũng phải coi như chính sách hàng đầu để giữ nước trước nạn bá quyền đế quốc, và để phát triển xã hội Việt Nam một cách hài hoà trên bước đường hội nhập vào thế giới. Muốn chống tham nhũng, phải tránh chuyện vừa đá bóng vừa huýt còi: Quốc hội trách nhiệm chính sách, và phải có những phương tiện kiểm tra mới có thể hoàn thành nhiệm vụ giám sát. Đồng thời, để nghiêm minh, hệ thống tư pháp phải tách bạch khỏi hành pháp như một quyền lực độc lập.
Thứ năm, nền kinh tế hiện hành với kinh tế nhà nước là chủ đạo với những tập đoàn kinh tế và tổng công ty được hưởng đặc quyền đặc lợi do quyền lực chính trị ban phát phần lớn kém hiệu quả, lãng phí, và là nơi tham nhũng hoành hành đến mức không tưởng tượng nổi. Tham nhũng cũng tác động đáng kể đến sự thất thoát thuế, tiến độ công trình trong những dự án có vốn nước ngoài, và những dự án đấu thầu (mà Trung Quốc trúng thầu đến 90%). Trong khi đó, khu vực kinh tế tư nhân dẫu bị o ép bất lợi nhưng vẫn chứng tỏ có khả năng làm ăn có hiệu quả, đóng góp khả quan vào ngân sách và cán cân thương mại quốc tế. Hệ luận tất nhiên của những nhận định trên là phải bóp nhỏ lại nền kinh tế quốc doanh hiện phình quá mức và thôi không phân biệt đối xử với khu vực kinh tế tư nhân. Khu vực sản xuất nào, với tỷ trọng bao nhiêu, và với chiến lược phát triển kinh tế ra sao để nâng cấp công nghệ Việt Nam trên con đường hiện đại hóa là những nhân tố quyết định tầm mức của cơ sở nền kinh tế quốc dân chứ không tùy tiện tràn lan như hiện nay. Trong trường hợp cần giữ những đơn vị kinh tế nhà nước do chức năng chiến lược và hiệu quả tốt thì phải nhắm đến niêm yết những đơn vị này trên thị trường chứng khoán quốc tế, nghĩa là phải được kiểm tra tài chính và kết toán một cách minh bạch.
Thứ sáu, phải đặc biệt quan tâm đến phát triển bền vững, trong đó khai thác tài nguyên có tác động xấu trên môi trường thiên nhiên cần được soi xét dưới góc độ an ninh quốc phòng, góc độ khoa học, xã hội cũng như văn hóa. Trường hợp hiện tạo nhiều xung động trong dư luận là khai thác quặng bauxite ở Tây Nguyên với thảm họa bùn đỏ đe dọa. Khai thác, cho thuê rừng đầu nguồn, biến đất nông nghiệp thành sân golf và khu du lịch, hoặc bán rẻ than rồi nay đi mua về để chạy nhà máy nhiệt điện là những thí dụ chứng minh tầm nhìn ngắn và hời hợt của những quan chức có trách nhiệm… Cũng xin lưu ý, những khâu này sở dĩ thế cũng là vì văn hóa phong bì và nạn cướp ngày trên toàn cõi. Trong chiến lược kinh tế, xin chớ đi tắt và đón đầu tếu táo. Trên cơ sở tiệm tiến, nông nghiệp còn giữ một vai trò quan trọng. Và thế thì hãy trả đất cho nông dân, đúng chính sách người cầy có ruộng, từng là yếu tố đánh thắng giặc ngoại xâm.
Thứ bảy, hãy trả lại chức năng và bổn phận cao quí của quân đội và lực lượng công an là trung với Tổ quốc, hiếu với nhân dân. Bảo vệ đất nước để toàn vẹn lãnh thổ – lãnh hải, và “thức cho dân ngủ” không nhất thiết là phải “làm kinh tế” để mang lợi nhuận nhét vào túi quan tham.
Thứ tám là vấn đề dân sinh. Trong hai lãnh vực y tế và giáo dục, khó có trường hợp nào xuống cấp như hiện tình Việt Nam. Đi học, thì nay phải đóng tiền. Trẻ em học thêm đến mờ mắt, người lớn thì trưng bằng cấp (giả) tràn lan, ra ngõ là gặp thạc sĩ với tiến sĩ lông nhông đầy đường. Bệnh vào nhà thương thì bông băng cũng phải mua, và đến đâu mà không lót tay thì thôi nhé, xin chào, lý do là “ta xã hội hóa” những dịch vụ này rồi. Thật mỉa mai, và thật trơ trẽn, cho những kẻ mạo danh xã hội chủ nghĩa mà để khâu dân sinh này còn kém cả những xã hội tư bản hoang dã! Vậy, phải tập trung cố gắng cải cách hai khâu y tế và giáo dục, chí ít thì cũng nên bắt đuôi Indonesia hay Philippines!
Chúng ta đã được thưởng thức “Cương lĩnh của ĐCSVN” chuẩn bị cho Đại hội lần thứ XI sắp tới. Áng văn này nhai lại những điểm chính đã ghi trong cái Cương lĩnh cũng của Đảng này năm 1990. Đối đầu và trực diện, cần có một Cương lĩnh khác làm cơ sở vận động dư luận. Theo thiển kiến, điều này quan trọng hơn những cái ta đã nói đi nói lại về chuyện ý thức hệ này nọ ở trong nước đang lộng giả (cộng sản, xã hội chủ nghĩa) thành chân (tư bản hoang dã dạng 100% hiện thực), hoặc nhân sự Đại hội XI như ai sẽ là Tổng Bí thư, ai Chủ tịch Quốc hội, ai Thủ tướng…
Đánh liều, tôi vừa mạo muội vài lời gợi ý cho một vấn đề hệ trọng có tính quyết định: lịch sử vận chuyển một cách biện chứng từ ý thức đến hành động, mang khả năng kết tinh thành hiện thực vì tự thân là tất yếu. Và tôi mong có âm vọng hồi đáp.
Câu hỏi thứ hai
Nếu có quyền tuyệt đối (như Thượng đế) trong một ngày, thì phải làm gì? Thưa, tôi tuyệt đối không bắt ai làm gì, chỉ xin mọi người Việt Nam còn tâm huyết với tiền đồ dân tộc cùng nhau tạo cơ sở ý thức cho những hành động thực tiễn mong gấp gáp tránh vết xe lăn vào một ngàn năm Bắc thuộc.
Câu hỏi thứ ba
Gần hết 2010, nhưng tôi dùng “ngoại cảm” thấy một chuyện xẩy ra đầu năm 2011. Trước khi nói đến chuyện này, tôi mạn phép nhắc lại một chút tư riêng. Cách đây 9 năm, trước khi talawas ra đời, chị Phạm Thị Hoài có trao đổi với tôi, và khi đó tôi đã “dám” thưa rằng tôi sợ nền văn hoá Việt Nam có thêm một nhà báo nhưng mất đi một nhà văn mà tôi rất trìu mến. Nhà báo đã có đấy, từng chèo chống trong phong ba, tạo được một diễn đàn phong phú và vô cùng ích lợi cho những ai tìm một tập hợp những ý thức cần thiết tạo cơ sở cho những thay đổi tất yếu.
Và nhà văn, thì vẫn còn đó. Tôi biết chị còn một cuốn sách chị bảo phải viết. Chắc chắn tôi sẽ được đọc thôi.
Tôi chỉ còn một thắc mắc: từ nay cho đến tháng 2 năm 2011 chẳng lâu, cớ gì phải vội vã đóng cửa talawas? Trước Đại hội XI mà thiếu talawas thì có khác gì chúng ta phải ăn một bát phở “không người lái” ở thời hội nhập này? Xin chị Hoài và BBT talawas nghĩ lại!
Không, bằng “ngoại cảm” tôi tin đây không phải là bài phỏng vấn cuối cùng. Và xin đợi một gia hạn cho lời chia tay.
© 2010 Nam Dao
© 2010 talawas
Bình luận
4 Comments (bài “Nam Dao trả lời phỏng vấn của talawas”)
Hôm nay có tin đại biểu Quốc hội Việt Nam đòi ‘tạm đình chỉ’ chức vụ của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
Hôm nay cũng là ngày bầu cử quốc hội rất quan trong của Mỹ mà nhiều người tiên đoán đảng Cộng Hoà sẽ chiếm đa số tại Hạ viện và làm thay đồi một số chính sách của TT Obama.
Cũng có dự đoán dân biểu Cao Quang Ánh, và Trần Thái Văn khó thắng cử.
Vậy ngày tạm biệt của talawas cũng nên dời lại để coi tình hình chung thế nào.
Trình với cả làng
Thể ý Trưng Nữ Hoàng, nếu đồng tình, các bạn hùa vào, biết đâu Tala was thân quí lại chẳng chịu trận thêm 2 tháng…
Bài Talawas tạm biệt trong thời điểm này không “thuyết phục” tí nào… PTHoài (rất cứng) và BBT (rất… chẳng mềm) chắc cũng thể tất ”tình” chúng ta.
Nào…
Nếu nhà văn Phạm Thị Hoài và BBT Talawas đã từng chịu nhịn đói trong 9 năm qua, nay chịu thêm 6 tháng nữa thì… cũng chưa đến nỗi nào. Có khi nhờ 6 tháng cuối này mà…Gia Cát Dự “đắc đạo” cũng nên.
Mong Talawas nghĩ lại đề nghị thiết tha và rất thiết thực, hợp lý của bác Nam Dao, chờ sau ĐH XI của đảng “ta” rồi hãy… chuyển qua từ trần thì hay biết mấy!!
Mong thay!
[…] Nam Dao trả lời phỏng vấn của talawas […]