Làm thế nào để dựng đứng một nhân vật lịch sử? (1) – Sơn-Sến-Sawyer-Sử… và Scott
21/05/2009 | 3:53 sáng | 4 Comments
Category: Chiến tranh Việt Nam, Văn học - Nghệ thuật
Thẻ: Đại uý Scott > Trịnh Công Sơn
Sau khi được cụ Đinh Từ Thức trả lời câu hỏi liên quan đến một biến cố quan trọng trong lịch sử miền Nam Việt Nam, tôi lại được đọc trên diễn đàn talawas bài “Sơn – Sến – Sawyer – Sử“, một bài bàn luận về cách (không nên) viết sử do Nguyễn Hoàng Văn ở Sydney chấp bút. Câu trả lời của cụ Thức đã giúp tôi có thêm dữ kiện để nhận ra rằng tựa đề của bài này còn thiếu ít nhất là một tên: Scott. Scott đây tất nhiên là đại uý Scott, người mà theo Cao Thế Dung chính là hung thủ gây ra vụ đổ máu tại đài phát thanh Huế vào tháng 5 năm 1963.
Câu chuyện về đại uý Scott đã được ông Dung kể lại lần đầu tiên trên một tờ báo phát hành ở miền Nam trước tháng 4 năm 1975. Bây giờ bạn đọc có thể đọc chuyện này từ trang 326 đến trang 330 trong thiên bút ký lịch sử Làm thế nào để giết một Tổng thống? do Cơ sở Văn hóa Đông Phương tái bản tại Hoa Kỳ năm 1988. Theo ông Dung thì việc Scott đặt chất nổ ở Huế được chính đương sự kể lại cho đại uý Bửu nghe. Ngoài lời kể đó ra, ông Dung không cung cấp bằng chứng nào khác. Chỉ có bao nhiêu đó thôi cũng đủ làm cho chúng ta nghi ngờ sự khả tín của câu chuyện này. Tuy nhiên, sự khả tín của nó có thể sẽ rơi xuống dưới mức zero nếu chúng ta biết rằng ông Dung là người có trí tưởng tượng rất phong phú. Các bạn chỉ cần đọc những gì ông ta đã khai trước Tòa Thượng thẩm hạt Santa Clara, Bắc California năm 1994, để biết được ông ta có óc tưởng tượng phong phú đến cỡ nào và từ đó lượng định mức khả tín của ông ta cao hay thấp đến bao nhiêu. Bạn nào hiếu kỳ thì có thể đọc lời khai này từ trang 133 đến trang 135 trong cuốn Một ngày có 26 giờ của Nguyễn Vũ Vũ Ngự Chiêu, người có mặt trong Toà cùng một lúc với ông Dung.
Có lẽ câu chuyện hoang tưởng về đại uý Scott hợp với khẩu vị chính trị của một thành phần nào đó trong xã hội miền Nam trước tháng Tư 1975 và tại hải ngoại sau đó, nên nó đã tạo được một ảnh hưởng rất sâu đậm ngay cả với những người có học vấn tương đối cao hay rất cao. Đại uý Scott không những đã xuất hiện nơi trang 24 của một assignment paper do một sinh viên gốc Việt tại một đại học Hoa Kỳ viết, mà còn được một nhà khoa bảng và trí thức hàng đầu của miền Nam Việt Nam đối đãi như một nhân vật lịch sử. Trong một loạt bài được đăng trên trang nhà của nhóm Thông Luận năm 2007, loạt bài mà nhóm này “trân trọng gửi đến bạn đọc… như những chứng tích hiếm hoi còn lại do một người chứng đương thời của một thời kì trăm hoa đua nở đã thực sự có mặt trên phần đất nước bị chia cắt,” Giáo sư Nguyễn Văn Trung đã hạ bút chép: “Vụ nổ plastic ở đài phát thanh Huế, do đại uý cố vấn đơn vị Biệt động Quân tên là Scott, xác nhận thừa lệnh trên trao cho trung uý Thiều, thuộc Sư đoàn 1 Bộ binh ở Huế ném vào đám đông.”
Trong giới nghiên cứu Mỹ thì đại uý Scott đã được ít nhất là hai học giả có cảm tình với cố Tổng thống Ngô Đình Diệm đưa vào những trang sử do họ viết. Năm 1987, Ellen Hammer còn e dè thú thật rằng bà không thể chứng minh hay phủ nhận sự khả tín của câu chuyện về viên đại uý này, nhưng đến năm 2001 thì Arthur Dommen có vẻ không còn bận tâm với những chuyện lẻ tẻ như vậy nữa. Trong một cuốn sử dày gần 1200 trang do Indiana University Press xuất bản, ông dường như đã chấp nhận rằng Scott đích thực là thủ phạm đặt chất nổ giết người tại đài phát thanh Huế vào đêm ngày 8 tháng 5 năm 1963. “Lịch sử… chính là một cô ả bán trôn bởi nếu có quyền hay có tiền trong tay là người ta có thể sở hữu cái… trôn của cô ả được.” Đây là định nghĩa mà Nguyễn Hoàng Văn đã mượn của một sử gia Trung Hoa. Không biết nó có thể được áp dụng vào việc chép sử về đại uý Scott hay không. Dù sao đi nữa, chỉ trong vòng ba mươi năm mà viên sĩ quan người Mỹ này đã có thể vượt qua một đoạn đường dài, bỏ lại sau lưng trang báo Việt ngữ, nơi chôn nhau cắt rún của ông, để bước vào một công trình nghiên cứu nguy nga đồ sộ, đầy hàn lâm tính, được nhà xuất bản của một đại học có tầm vóc tại Hoa Kỳ đưa đến tay bạn đọc!
Nguyễn Hoàng Văn viết: “Cái khó là khi đối diện với những vấn đề của lịch sử chúng ta hiếm khi đối diện với một cái nhìn công bằng, ngay thẳng và không tránh né… Chúng ta vẫn ngây ngô ngờ ngệch trước ‘bảy chữ tám nghề’ của mấy ả điếm lịch sử.” Trường hợp của đại uý Scott cho thấy việc ngụy tạo lịch sử không phải là việc thuộc độc quyền của người cộng sản. Bởi vậy khi đăng đàn thuyết giảng về phương pháp viết sử, một vị pháp sư không nên chỉ triệu những cô hồn quen thuột, mà người Tây phương thường gọi là the usual suspects, như Dương Vân Nga, Trần Dân Tiên hay Lê Văn Tám đến đàn tràng để nghe “thuyết pháp.” Với một bảng phong thần đơn điệu và một chiều như vậy tôi e rằng thính giả sẽ nghĩ vị pháp sư này chưa cao tay ấn.
Cách đây hai mươi năm về trước, Tạ Chí Đại Trường đã chê việc ông Viện trưởng Viện Sử học ở Hà Nội đem cái tên Vân Nga đẹp đẽ của tuồng cải lương gán cho bà Dương Thái Hậu của thế kỷ X. Ông chê việc làm này trong khi còn sống dưới một chế độ toàn trị, thiếu thông tin, thiếu tự do tư tưởng, nơi mà “học giả” ăn lương nhà nước thường mượn thế lực chính trị để bịt miệng đối thủ của mình. Thế nên lời nói của ông vào lúc đó mới có giá trị khai phá, phản ảnh khả năng chuyên môn và, quan trọng hơn, cái khí phách ngang tàng được thừa hưởng từ các sử quan thời Xuân Thu Chiến Quốc. Đó có lẽ là lý do tại sao sách do ông viết được người trong nước chuyền tay nhau để ngấu nghiến đọc. Sự đón tiếp nồng nhiệt mà độc giả tại quốc nội đã dành cho tác phẩm của vị sử gia bị vô sản hóa này cho thấy một tập đoàn toàn trị như chế độ cộng sản chưa phải là một mối nguy đe dọa khả năng tiếp cận lịch sử của quần chúng Việt Nam. Sau bao năm sống dưới chế độ này, họ rõ ràng còn có dư sức để phân biệt được thế nào là chính sử và thế nào là ngụy sử. Cho nên, mối nguy đáng sợ hơn CSVN có lẽ chính là thái độ thờ ơ, thiếu cảnh giác của chúng ta đối với việc dựng đứng một nhân vật lịch sử trong một xã hội tự do hay tương đối tự do. Nếu chúng ta không coi chừng thì một ngày nào đó đa số người Việt có thể sẽ tin rằng phong trào Phật giáo 1963 thật ra chỉ là một biến động do Mỹ giựt dây, với đại uý Scott trong vai trò người châm ngòi nổ.
Vài câu hỏi về nhạc sĩ Trịnh Công Sơn
Mấy lời mao tôn cương của Nguyễn Hoàng Văn về lịch sử chẳng qua cũng chỉ là chiếc bàn đạp giúp ông lên án phản ứng bất chính của báo chí trong nước đối với một bài viết về tham vọng chính trị của Trịnh Công Sơn mà một Trịnh Cung nào đó là tác giả. Nguyễn Hoàng Văn: “Toàn bộ hệ thống báo chí tại Việt Nam đều đăng bài hay dẫn lời những cá nhân đả kích Trịnh Cung, không cho Trịnh Cung cơ hội bảo vệ minh hay ít ra là đăng bài đồng tình với Trịnh Cung.”
Khi tôi gọi Trịnh Cung là “một Trịnh Cung nào đó” tôi hoàn toàn không có ý xỏ xiên. Bởi là người sinh sau đẻ muộn tại một thị xã hẻo lánh cách các trung tâm văn hóa như Sài Gòn hay Huế rất xa, nên tôi chỉ được nghe danh những nghệ sĩ nổi tiếng nhất nước mà thôi. Và tôi thật tình không hiểu tại sao người ta lại dành quá nhiều thời gian và giấy mực cho bài báo do Trịnh Cung viết. Nếu Trịnh Công Sơn quả thật là một tác nhân lịch sử, thì rõ ràng ông ta chỉ có thể tác động vào nó qua mấy trăm bài hát mà ông đã sáng tác. Như vậy, nhạc phẩm của ông ta mới là chuyện đáng nói, còn con người ông ta tốt xấu ra sao nói đến làm gì? Chuyện Trịnh Công Sơn muốn làm Quốc vụ Khanh đặc trách văn hoá trong chính phủ Dương Văn Minh, nếu có thật, thì bất quá cũng chỉ là một câu chuyện bên lề mà chúng ta đem kể nhau nghe cho vui lúc trà dư tửu hậu, chứ nó có thể làm cho Ca khúc da vàng hay hơn hoặc kém hay hơn đâu mà chúng ta phải quan tâm đến câu chuyện đó? Ở điểm này tôi thấy sự chọn lựa quốc ca của các chính phủ Quốc gia thật là sáng suốt. Họ dùng tác phẩm Tiếng gọi thanh niên của Lưu Hữu Phước làm quốc ca vì giá trị lịch sử của chính nó, còn tác giả sáng tác ra nó sau này trở thành con người như thế nào là một việc hình như họ không cần biết đến.
Ông Nguyễn Hoàng Văn hay ông Trịnh Cung hay bất cứ ai đó có thể giải thích tại sao những người “ghét” Trịnh Công Sơn không tập trung hỏa lực vào mấy trăm bài hát do ông sáng tác mà lại chú ý đến “tham vọng chính trị” của ông? Phải chăng vì họ không tin rằng họ có thể vô hiệu hóa được tầm ảnh hưởng sâu rộng mà tác phẩm của ông ta đã đạt được trong quần chúng Việt Nam, nên họ phải xoay mũi dùi tấn công vào con người của tác giả?
Lang thang trên các trang nhà tiếng Việt, tôi có cảm giác rằng các sĩ quan không quân VNCH đã dành cho nhạc sĩ Trịnh Công Sơn một sự ưu ái đặc biệt. Không biết sự ưu ái đó có phổ biến trong binh chủng này không hay chỉ giới hạn ở một vài cá nhân thôi? Võ Phiến từng nhận định rằng không quân là một binh chủng trí thức. Phải chăng vì vậy mà Trịnh Công Sơn được hưởng sự ái mộ đặc biệt nói trên? Và không biết Nhật Trường Trần Thiện Thanh có được không quân dành cho một sự ái mộ tương tự như người đồng nghiệp họ Trịnh này hay không?
Trịnh Công Sơn là một nhạc sĩ được nhiều người nhắc đến, cho nên những câu hỏi vừa đặt ra rất có thể là không có gì mới mẻ, nhưng tôi chưa được đọc những câu trả lời thỏa đáng cho chúng bao giờ. Nhân dịp góp vài ý mọn với ông Nguyễn Hoàng Văn, tôi xin đưa chúng lên diễn đàn talawas, mong rằng chúng sẽ được các vị cao nhân ở đây giải đáp.
© 2009 Trần Lâm
© 2009 talawas blog
Bình luận
4 Comments (bài “Làm thế nào để dựng đứng một nhân vật lịch sử? (1) – Sơn-Sến-Sawyer-Sử… và Scott”)
1. “Nhạc” của TCS là những bài hát, gồm phần giai điệu rất đơn giản, kèm với phần lời ca. Tôi có hỏi một số người chuyên về âm nhạc, thì họ nói phần giai điệu của TCS quá đơn giản, chả có gì để phân tích dài dòng theo kiểu hàn lâm cả. Phần lời ca thì đã được người ta bình tán trong vô số “chuyên luận”, “luận án”, bài viết, thượng vàng hạ cám.
Khổ nỗi, hễ bình giảng về lời ca họ Trịnh, thì người ta lại ghép những cái hay cái đẹp trong lời ca vào tính cách và con người của họ Trịnh. Vì thế nên mới sinh ra chuyện tranh cãi cho ra sự thật về tính cách và con người của họ Trịnh. Vấn đề là: có phải lời ca phản ảnh đúng tính cách và con người của họ Trịnh hay không? Hay lời ca là cái để làm dáng, còn con người thì quá bon chen, xu nịnh?
Hồi TCS vừa mất, ở VN có hàng loạt bài của các “danh gia” viết về TCS, in đầy báo chí, sau đó in thành nhiều cuốn sách. Trong đó cũng toàn là chuyện ca tụng tính cách và con người của họ Trịnh. Sao không thấy ông Trần Lâm than phiền? Hay là ông Trần Lâm chỉ muốn nghe ca tụng tính cách và con người của họ Trịnh, và khó chịu khi có những ý kiến phản biện và lột mặt nạ họ Trịnh?
2. Không quân chả có trí thức gì hơn các binh chủng khác. Họ thích TCS chỉ vì những lý do cảm tính nông nổi:
– Lưu Kim Cương, “boss” của không quân, mở quán Mây Bốn Phương, cùng bà vợ ông Kỳ, “big boss”, thù tạc văn nghệ xập xình với họ Trịnh.
– LKC tử trận, họ Trịnh viết bài “Cho một người nằm xuống”, rất được lòng đám không quân thời đó, vì họ Trịnh ca tụng “boss” của họ.
Vụ đổ máu tại đài phát thanh Huế tối ngày 8 tháng 5 năm 1963 vào dịp lễ Phật Đản cũng được ông Nguyễn Trân trong sách “Công và tội”, Xuân Thu xuất bản tại Hoa Kỳ năm 1992, đề cập tại các trang 411 và 415-416 theo đó thủ phạm ném plastic là viên đại úy cố vấn Mỹ James Scott. James Scott có kể lại chuyện đó với đại uý Bửu năm 1966 (tức 3 năm sau). Rồi Scott còn viết bài đăng trên một tập san Mỹ hồi tháng 6 hay tháng 7 năm 1975 (tức 12 năm sau). Nhưng ông Nguyễn Trân không tìm lại được tập san liên hệ. Ông hỏi Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ về James Scott thì cơ quan này không có địa chỉ của y.
Tôi chép lại các chi tiết này theo bộ “Việt sử khảo luận” của cố Luật sư Hoàng Cơ Thụy, do Nhà xuất bản Nam Á, Paris phát hành năm 2002, cuốn 5, trang 3025.
GS NVTrung là một thiên tài triết học, chói sáng cả Viện Đại học Huế do LM Cao Văn Luận làm viện trưởng, đạt hết tinh anh của trường phái Louvain. Đừng nói chi đến lịch sử, các tiểu thuyết lịch sử, GS cũng đòi mức chính xác tối đa như Trần Vũ đã trích: cần những tư liệu bằng cớ không thể chối cãi được minh xác rằng Nguyễn Ánh, Nguyễn Huệ quả thực có như thế. Nếu không làm việc nầy thì là vu khống, chụp mũ, xúc phạm. Lời phán về Scott lại đăng trên cơ quan tốt nhất, Thông Luận. Vậy Trần Lâm có trách, tôi vẫn phải tin thôi, như dân biểu Dương Trung Quốc nói Bộ Chính trị đã quyết thì ta chỉ làm cho nó tốt thôi.
Võ Phiến chỉ đúng về tỷ số trí thức/lính cao vì không quân không nhiều lính như bộ binh. KQ nhảy nhót nhiều hơn, nhất là từ khi NCKỳ được NKhánh cho nhiều ngân quỹ sau hôn nhân dàn xếp và bỏ rơi người vợ Pháp và hai con trong cư xá TSNhất. NCK là tay chơi (gồm món chơi đá gà) nên muốn KQ thành binh chủng mang ít nhiều cá tính của mình. LKCương có người tình mà TCS ca ngợi, xin lỗi, nếu đó là cô Mai thì tiếng ca của cô làm cho LKC mê TCS chứ không phải vì cái trí thức vừa nêu. TCS là khách xịn của các quan lớn có máu chiêu khách kiểu Mạnh Thường Quân. Bằng Phong ĐVA viết TCS luôn có những chuyến bay riêng không những Huế Saigon mà cả đến Phú Quốc, Côn Sơn, lên Cao nguyên trong lúc cần phương tiện tải thương. Lam Phương, Trần Thiện Thanh bạc phước không được trí thức xoa đầu, không biết phòng nhảy NHBạc mà chỉ biết “thư của lính, ba lô làm bàn”. Đã qua một mùa chiến tranh.
Ông Trần Lâm viết rằng ông Cao Thế Dung viết về vụ Scott trên một tờ báo (nào đó?) trước năm tháng 4 năm 75. Tờ báo đó là báo nào, xin cho biết, vì chắc ông có đọc qua.
Thật ra, ông Cao Thế Dung đã viết cuốn “Làm thế nào để giết một tổng thống”, in tại Sàigòn năm 1971. Ông Trần Lâm chỉ căn cứ vào phỏng đoán “ông Dung là người có trí tưởng tượng rất phong phú” của mình để bác bỏ vụ Scott ông CTD nêu ra thì phản bác này có giá trị gì không?
Hơn nữa, cùng viết chung với ông CTD là tác giả Lương Khải Minh. Ông này là ai? Có lẽ ông Lâm không biết vì ông là “người sinh sau đẻ muộn tại một thị xã hẻo lánh cách các trung tâm văn hóa như Sài Gòn hay Huế rất xa”. Theo tôi biết thì Lương Khải Minh là bút danh của BS Trần Kim Tuyến, nhân vật có quyền uy rất lớn trong chế độ Tổng Thống Ngô Đình Diệm, thành lập cơ sở “tình báo” của chê độ. BS Tuyến biết gì về Scott?
Như vậy, vụ Scott không thể bác bỏ một cách “cảm tính” theo cách của ông Trần Lâm được.