Điểm mặt kẻ thù
21/05/2009 | 10:39 chiều | 11 Comments
Category: Chiến tranh Việt Nam
Thẻ: Hoà giải dân tộc
Kẻ thù ta đâu có phải là người
Giết người đi thì ta ở với ai? (Phạm Duy)
Cách đây 26 năm tôi có viết một truyện dài dựa theo cuộc đời của anh thương binh Phan Thành Lợi. Đây là sáng kiến của bà Đỗ Duy Liên, lúc ấy là phó chủ tịch UBND Thành phố HCM.
Anh Lợi quê ở Củ Chi, là một thương binh bị cụt cả hai tay, hai chân. Lúc đó anh được cấp một căn hộ nhỏ trong “làng phế binh” Thủ Đức.
Tôi lui tới làm việc với anh trong vài tháng và viết xong một truyện dài lấy tên là QUA SÔNG. Tác phẩm được nhà xuất bản Văn Nghệ in năm 1986 với số lượng là 10.150 cuốn, khổ 13x19cm.
Hồi đó sách in bằng giấy đen, sần sùi, trông rất xấu xí, nhưng vẫn không đủ sách để mà bán.
Sau khi anh Lợi qua đời vì những thương tích cũ hành hạ, tôi gần như quên tác phẩm ấy, một phần vì tôi nghĩ đó chỉ là một cuốn sách viết theo đơn đặt hàng, và phần khác vì đề tài “cách mạng” không còn được độc giả quan tâm nữa, do những tác động quá tệ hại của guồng máy tham nhũng ngoài xã hội.
Hai mươi bốn năm sau, trong lúc nhàn rỗi, tình cờ đọc lại “Qua Sông”, tôi không thể ngờ rằng trong quá khứ mình đã từng tiếp xúc với một anh du kích Củ Chi lạ lùng như vậy, đã từng viết về một cuộc tình đau đớn như vậy.
Tôi từng xem những phim chiến tranh thuộc loại tầm cỡ của điện ảnh Mỹ như “Giải cứu binh nhì Ryan”, “Huyền thoại mùa Thu”, “Cuốn theo chiều gió”, “Trung đội”…nhưng chưa từng thấy nhân vật nào có số phận nghiệt ngã như anh Phan Thành Lợi, chưa từng thấy có chiến trường nào bi thảm như chiến trường Củ Chi khi phải hứng chịu những trận bom rải thảm của máy bay B52 trong trận càn Cedar Falls đẫm máu đầu năm 1967.
Đọc lại QUA SÔNG, tôi chợt “ngộ” ra một điều, đó là: cuộc chiến vừa qua không phải là cuộc chiến của những người đang cầm quyền hiện nay ở Việt Nam, mà là cuộc chiến của những người lính đã chết ngoài mặt trận, của những thương binh như Phan Thành Lợi, của những cô giao liên dũng cảm như Huệ, của những bà mẹ thui thủi chờ mong con bên ánh đèn dầu, của những đôi lứa yêu nhau đã phải chia lìa chỉ sau một trận đánh, của những trẻ thơ chết như rạ giữa đồng sau một trận pháo bầy.
Còn chúng ta, những người đang cướp bóc, đang giành giựt của cải và quyền lực… chỉ là một lũ ăn theo, một bọn dây máu ăn phần, một phường hôi của bần tiện.
Trong kháng chiến chống Mỹ, những người như anh Lợi cứ nghĩ rằng mình là “cộng sản” nhưng thực tế họ không hề biết chủ nghĩa cộng sản là gì. Ở các đô thị miền Nam cũng vậy: Có những trí thức trẻ đã đấu tranh dưới ngọn cờ của Đảng cộng sản Việt Nam, thậm chí đã là đảng viên, nhưng vẫn không phải là một người cộng sản, vì không hề quan tâm đến triết học Mác-Lênin và cũng không muốn tìm hiểu nó.
Lúc ấy, những người như anh Lợi cứ tưởng rằng Đảng đang lãnh đạo họ, thực tế là Đảng chỉ giao việc cho họ, còn lãnh đạo họ chính là lòng yêu nước.
Lúc ấy, những người như anh Lợi tưởng rằng mình đang “cùng hội cùng thuyền” với Đảng cộng sản, thực tế họ chỉ “cùng thuyền” mà không bao giờ “cùng hội”.
Cái con thuyền Mặt trận GPMN cũng như Mặt trận Việt Minh có nhiều người ngồi trên đó, có cộng sản lẫn không cộng sản, thậm chí có cả người chống cộng.
Họ có cùng một điểm đến là đánh đuổi ngoại xâm và một người cầm lái: đó là Đảng. Họ không biết Đảng là ai, chỉ đến khi thuyền cập bến, thấy Đảng coi những thành phần khác là “khách sang sông” và gạt họ qua một bên để nắm trọn quyền lực và quyền lợi, thì đã muộn rồi.
Tôi cũng từng là một người “khách sang sông” như thế. Tôi cũng đã từng đứng ở một chiến tuyến. Vì thế với tư cách nhà văn, tôi thấy có trách nhiệm ghi lại bi kịch của những người lính trong chiến tuyến đó.
Những nhà văn ở chiến tuyến bên kia cũng đã viết về số phận, về nỗi đau của những người lính trên chiến tuyến ấy. Đó là quyền của người cầm bút.
Những tác phẩm của hai bên sẽ bổ sung cho nhau, góp phần tạo nên diện mạo của một người-lính-việt-nam-nạn-nhân-chiến-tranh, trong thân phận chung của một dân tộc cùng khổ và bất hạnh.
Thật là ngu ngốc biết bao nếu chúng ta cứ công kích nhau, bôi lọ nhau và bôi lọ những người đã chết cho cuộc chiến tranh khốn nạn này.
Thật là rồ dại biết bao nếu lòng chúng ta vẫn còn nuôi nấng hận thù…
Thù ai? Những người du kích, những anh bộ đội cụ Hồ, những anh lính Cộng hòa, những trí thức, những công chức trong guồng máy của cả hai miền Nam Bắc… họ là kẻ thù sao? Không. Họ chỉ là nạn nhân, họ đã bị lừa gạt, bị xúi giục căm thù, bị xúi giục cầm súng… nhưng tất cả họ đều chỉ là nạn nhân. Và phần lớn họ đã chết: trên rừng, dưới biển, trong đồng bưng, ngoài biên giới, hải đảo, trong các nhà tù, các trại cải tạo. Số còn lại cũng đã già rồi, lẫn khuất đâu đó trong làng xóm, trong ngõ hẻm, trong sình lầy hay khói bụi.
Vậy thì kẻ thù của nhân dân là ai? Đó chính là bọn cầm quyền của cả hai chế độ, bọn tướng lãnh đầu sỏ của cả hai chế độ. Và các thế lực ngoại bang đứng đàng sau cuộc chiến để thủ lợi. Chính chúng đã phát động chiến tranh, đã điều khiển chiến tranh, đã ra lệnh và đã làm chết hàng chục triệu người, làm tan nát bao nhiêu gia đình.
*
Cuộc nội chiến vừa qua quá rộng lớn, quá hung dữ. Nó đã kéo cả dân tộc vào cơn điên của nó, nó chi phối, nó quyết định mọi số phận, mọi cảnh đời, nó hành hạ, chà đạp, hủy diệt.
Nó phanh thây tổ quốc.
Dù chọn lựa hay không chọn lựa, anh cũng phải bị cuốn theo dòng chảy của nó. Cả dân tộc đều là nạn nhân của chiến tranh, kể cả những người đã cầm súng và đã chiến đấu, đã giết và đã bị giết.
Vậy thì tại sao lại cứ đòi cho được rằng hồi đó theo cộng sản hay theo Mỹ là có tội?
Tôi hỏi anh, khi những người lính của cả hai bên chiến tuyến xả thân giữa bom đạn, đầm đìa máu tươi nơi rừng sâu, nơi đồng bưng, nơi ngục tù ác nghiệt của Mỹ-Thiệu, nơi trại cải tạo bạo tàn của cộng sản… thì anh đang làm gì? Anh đang ở đâu? Nếu anh không từng là nạn nhân của cuộc chiến ấy, thậm chí nếu anh lợi dụng cuộc chiến ấy để trục lợi cá nhân như củng cố địa vị, quyền lực, hay đầu cơ chiến tranh để làm giàu thì anh lấy tư cách gì để trách móc?
Là một người du kích, Phan Thành Lợi nói năng, hành xử, suy nghĩ rất rạch ròi: “địch – ta” nhưng thực chất anh cũng chỉ là một người lính, chẳng khác gì những người lính Cộng Hòa ở bên kia chiến tuyến.
Phan Thành Lợi là một người lính được số phận sắp xếp vào hàng ngũ cộng sản. Anh đã chiến đấu cho cộng sản mà cứ tưởng lầm là đang chiến đấu cho tổ quốc.
Tất cả những kiêu hãnh, những bi thương, những nghiệt ngã trong mối tình đau đớn của anh đều bắt nguồn từ sự “tưởng lầm” ấy.
Nhưng anh không có lỗi gì cả.
Anh cũng giống như Santiago, nhân vật “lão ngư ông” của Hemingway, sau nhiều ngày đêm vật lộn với kình ngư, biển cả và đàn cá mập, đã chỉ đem được vào bờ một bộ xương cá vô dụng.
Nhưng đó không phải là lỗi của ông.
Và ông vẫn là một nhân cách lớn.
Tuy nhiên dù lớn hay nhỏ, dù được các thế hệ sau tôn vinh hay phủ nhận, thì giờ đây những người lính trẻ ở cả hai bên chiến tuyến cũng chỉ còn là những nắm xương vô định, là cát bụi không tên, chìm khuất trong xó xỉnh nào.
Ngày 21.05.2009
ĐÀO HIẾU
© website LỀ BÊN TRÁI http://daohieu.com
© talawas blog
Bình luận
11 Comments (bài “Điểm mặt kẻ thù”)
Tôi đồng ý với nhà văn Đào Hiếu về sự hiểu biết về CS của những người lính Nam-Bắc trong cuộc chiến tương tàn. Người lính miền Bắc không biết hoặc biết rất ít về thực tế của CNCS như trường hợp anh thương binh PTL, người lính miền Nam càng mù mờ hơn về CS, có lẽ vì họ không bị nhồi sọ chính trị hằng ngày, hằng tuần để căm thù CS một cách quá đáng như những người lính miền Bắc căm thù Mỹ-Ngụy, đây cũng là một nguyên nhân khiến miền Nam thất thủ.
Người lính miền Nam chỉ biết chống trả một cách thụ động, hơn nữa, quyết tâm của CS Hà Nội thật rõ ràng.
Miền Nam không thể thực hiện một cuộc Bắc tiến vì phải công khai huy động toàn lực vào cuộc chiến mà dưới một thể chế như thế khó lòng đạt được sự ủng hộ của toàn dân.
Ai là những người thiệt thòi nhất sau cuộc chiến này? Người chết đã an phần, còn lại phải chăng là những thương phế binh miền Nam đang sống?.
Tôi có cùng suy nghĩ như độc giả Phạm Duy Thoại. Tôi chỉ muốn thêm một số ý ngắn trong giới hạn của ý kiến phản hồi.
Trong nhiều bài viết của ông Đào Hiếu, không thấy có một tinh thần “tự vấn”. Luôn tìm cách đổ lỗi cho một ai đó, “tiên trách kỷ hậu trách nhân”.
“Dù chọn lựa hay không chọn lựa, anh cũng phải bị cuốn theo dòng chảy của nó…”. Vâng, tôi đồng ý! Nhiều người đồng ý! Nhưng cách thế “bị cuốn” không ai như ai, không thể đánh đồng!
Dù gì đi nữa, con người vẫn có một tự do lựa chọn nhất định. Tại sao cứ phải cùng hội hay cùng thuyền với một phe phái nào ? Rồi bị lừa dối? Ai lừa dối ai?
Trước 75, nhiều trí thức có tư cách đã chọn thế đứng độc lập, nói lên tiếng nói phản tỉnh xã hội. Họ là vô cảm sao? Trục lợi cuộc chiến sao? Trái lại là khác! Họ là những người, theo tôi là đáng trọng!
Hình như nhà thơ Nguyễn Duy (?) có nói (trích ý) “Trong bất kỳ cuộc chiến nào, ai thắng đi nữa, cuối cùng Con Người cũng là thất bại”. Những tác phẩm về chiến tranh của những nhà văn lớn trên thế giới toát lên một tinh thần nhân bản, nỗi đau, mất mát tột cùng của con người trong cuộc chiến. Họ không bao giờ cổ vũ, hô hào, lạc quan phơi phới kiểu “ Đường ra trận mùa này đẹp lắm”.
Ông Đào Hiếu có điểm mặt được hết kẻ thù không đây? Bọn cầm quyền nào? Cầm quyền cỡ cấp nào trở lên (thôn, xóm, xã, phường, huyện, tỉnh, úy, tá hay tướng,…)? Ngoại bang nào? Khó điểm quá!
Kẻ thù của ta là chính ta! Là” tham sân si “ của ta! Là vô minh ta!
Những nô lệ chèo thuyền trong link này chắc chắn là chỉ đồng thuyền mà không đồng hội với những “người cầm lái vĩ đại” của họ.
http://www.aref.de/kalenderblatt/2004/pics/ben-hur_galeeren-sklave.jpg
Những lúc sau này tôi tìm đọc và cố gắng tìm hiểu nhà văn Đào Hiếu muốn gửi gắm gì trong những bài viết của ông. Nhiều khi giằng co lắm, sợ mình đánh giá sai một người, đó là điều tôi rất không bao giờ muốn.
Nhưng tôi không thể không nói lên sự thất vọng của tôi khi đọc Đào Hiếu, người đã góp công giật sập VNCH.. Nếu Đào Hiếu nhận ra bộ mặt thật của chính quyền CSVN, thì tại sao ông không đi thêm bước nữa để nói lên cái nguyên do của cuộc chiến tranh VN. Đó có phải là cuộc chiến cần thiết để giải phóng miền Nam không ? Miền Nam có cần giải phóng không? Hay đó chỉ là cái bình phong để cài đặt cả dân tộc VN vào 1 chế dộ lưu manh gian xảo mà không biết bao giờ tìm ra được lối thóat. Nếu Đào Hiếu không nói được hết, thì chẳng thà ông cứ im lặng. Vì nửa cái bánh có thể là nửa cái bánh, nhưng nửa sự thật chính là sự gian dối, không lương thiện.
Trong 1 đất nước, chỉ cần viết 1 trang đưa lên Mạng đòi hỏi nhân quyền, đa đảng, dân chủ v.v. thì được vào tù đếm vài cuốn lịch, thì Đào Hiếu chẳng khác gì cái ventil giảm bớt sự nổi giận chính trị, để từng lớp trí thức “cứng đầu” có thể qua các bài viết mà cảm thấy có chút nào yên ổn tâm hồn của mình.
Người CS luôn chủ trương chẳng thà giết lầm hơn bỏ xót. Nếu hiểu người CS thì sẽ hiểu Đào Hiếu.
Thưa nhà văn Đào Hiếu
1. “Tôi lui tới làm việc với anh trong vài tháng và viết xong một truyện dài lấy tên là QUA SÔNG. Tác phẩm được nhà xuất bản Văn Nghệ in năm 1986 với số lượng là 10.150 cuốn, khổ 13×19cm.
Hồi đó sách in bằng giấy đen, sần sùi, trông rất xấu xí, nhưng vẫn không đủ sách để mà bán.”, con số này ai đọc sách hồi xưa đều biết những sách lúc ấy nhất là sách tuyên truyền đều có số lượng bản in không dưới 1 vạn, 2 vạn là rất mực bình thường, không có gì bự quá ạ, cái thời cho gì đọc nấy và “đời chẳng gì vui” ngoài đọc sách (dù có khi hơi khét, khê) thì số bản in ấy bình thường mà, có gì “không đủ sách để bán nghe có vẻ best seller quá!
2. Ông viết bài này có vẻ như là người đứng bên ngoài cuộc chiến (dù ông nói mình có chọn 1 chiến tuyến), như tay ông chưa dính máu ai, ai biết được rằng mấy quả bom ông đặt hồi hoạt động đó có giết một vài mạng thường dân vô tội nào không (hay vài anh lính kiểng lỡ đứng về phía Mỹ Thiệu chẳng hạn), ông tiên phong và đạo cốt bước qua hận thù bằng mười mấy năm bị đánh bạt ra khỏi guồng máy của mình. Cũng bằng mười mấy năm ấy ông đứng cao hơn cuộc chiến tranh, ông rửa sạch mọi vết nhàu nhĩ khỏi lý lịch (mà cũng đúng, ông đặt bom rồi chạy, ai biết chết ai mà hận với thù). “tội ác Mỹ Thiệu”, má ơi, hồi xưa tôi ăn bạt tai gãy răng của bà già vì nói cái từ này, “bạo tàn cộng sản”, má ơi, tôi nhớ cái hình ảnh anh lính VNCH ngồi tè trong quần vì không dám đi tiểu, sợ bị bắt lại của Phan Nhật Nam vì sợ những người canh giữ họ như ông. Ông nói như thể mình không dính đến, không biết đến, không đọc đến lịch sử chiến tranh Việt Nam. Thưa ông, cái thế hệ thanh niên trí thức dấn thân anh hùng của các ông (tức là cả Huỳnh Tấn Mẫm, Lê Văn Nuôi, Nguyễn Đắc Xuân..a..b..c) giờ khiến tôi phát ngán vì thớ lợ và cải lương (dùng theo thói quen chứ cải lương hay quá chừng khác với mấy ông làm chánh trị ông ạ!), vì thói quen hay phát biểu và dạy bảo. Có ông nào trong các ông không khiến cuộc chiến đi tới mức khốc liệt hơn, có ai không ngậm miệng vì quyền, lộc khi thấy thế hệ sau xuống đường “tụ tập đông người” vì cái chính đáng hơn cả các ông ngày xưa và bị phủ đầu. Thưa ông, ông hay Trần Vàng Sao là những trường hợp khác của thế hệ ấy, tôi luôn muốn qua các ông để hiểu và thấy được nhiều hơn. Nhưng tôi viết những di2ng này là vì tôi muốn được nghe ông nói với tư cách là người trong cuộc với đầy đủ sự ân hận hay không ân hận, sự đau khổ hay không đau khổ… với những điều mình đã làm, đã đi qua chứ không phải là người trên cuộc và là một thiền sư trong sạch, tâm lành 3 Nhiều năm rồi, tôi nghĩ không ai còn hận thù gì ông nữa, kể cả những người (có thể) chịu một số phận mất mát và thiệt thòi vì chính những hoạt động của ông, nhưng có lẽ với tha thứ và lãng quên đó họ cần được tôn trọng hơn. Mong ông khỏe và viết đều!
SỰ THẬT ĐỒNG QUY ?
Thưa tác giả Đào Hiếu, cùng bạn đọc talawas
Phải nói ngay rằng, với tôi, đây là mấy ý HAY NHẤT, Thực nhất mà Đào Hiếu có thể có từ trước đến giờ, qua ngòi bút của ông, kể từ khi ông nhận ra Sự Thực : Người cộng sản giả dối, bạc ác, lừa phỉnh, gian tham tệ hại với đồng bào và non sông tổ quốc.
Sở dĩ tôi nói ĐỒNG QUY là bởi cách đây 53 năm, tại miền Nam tự do, nhà văn Nguyễn Mạnh Côn đã nói lên điều đó với cuốn ĐEM TÂM TÌNH VIẾT LỊCH SỬ, (mà có một “nhà chính trị salon” đỏm dáng ở Paris, ông NGK đã bảo là “không thể hiểu nổi tại sao viết sử mà Tâm Tình ???, ý nói viết vậy là không thật, tôi đọc trong cuốn TQAN của ổng mà cứ ngỡ ổng là đứa trẻ mới 13…). Mời bạn xem sách ở đây : http://letungchau.blogspot.com/2009/05/em-tam-tinh-viet-lich-su-nguyen-kien.html
Sách tự nói hết thảy, tôi không cần nói thêm, nhưng hôm nay đọc Đào Hiếu thấy giống y những gì Nguyễn Mạnh Côn đã nói hết 53 năm trước. Xin lỗi các bạn, dân ta “ngu” lâu thế sao ??? Và nhờ vậy mà VC mới còn tới ngày nay ?
Sách tôi đang đánh máy, mời bạn coi và chờ đánh thêm được tới đâu, tôi sẽ update tới đó. Cuốn này thuộc hàng quý hiếm, hình như đã thất truyền, từ quốc nội cho tới hải ngoại, không đọc sẽ ‘uổng ” vô cùng. Tôi may mắn “lùng” được và mỗi lần đọc là ứa nước mắt! Thân phận VN nghiệt ngã quá!!!
Và đây là những “khách sang sông” bên kia chiến tuyến.
Qua sông
(Tô Thùy Yên, 1964)
Ðò nghẹn đoàn quân xa tiếp viện.
Mưa lâu, trời mốc, buồn hôi xưa.
Con đường đáo nhậm xa như nhớ.
Chiều mập mờ xiêu lạc dáng cò.
Quán chật xanh lên rừng lính ướt,
Mặt bơ phờ dính gió bao la.
Khí ẩm mù bay, mùi thuốc khét,
Chuyện tình cờ nhúm ấm cây mưa.
Vang lên những địa danh huyền hoặc,
Mỗi địa danh nồng một xót xa.
Giặc đánh lớn – mùa mưa đã tới.
Mùa mưa như một trận mưa liền.
Châu thổ mang mang trời nước sát.
Hồn chừng hiu hắt nỗi không tên.
Tiếp tế khó – đôi lần phải lục
Trên người bạn gục đạn mươi viên.
Di tản khó – sâu dòi lúc nhúc
Trong vết thương người bạn nín rên.
Người chết mấy ngày chưa lấy xác,
Thây sình, mặt nát, lạch mương tanh.
Sông cái nước men bờ sóng sánh.
Cồn xa cây vướng sáng mơ màng.
Áo quan phong quốc kỳ anh liệt,
Niềm thiên thu đầm cỗ xe tang.
Quê xa không tiện đường đưa tiễn.
Nghĩa tận sơ sài, đám lạnh tanh.
Thêm một chút gì như hối hả,
Người thân chưa khóc ráo thâm tình.
Nao nao mường tượng bóng mình
Mịt mùng cõi tới, u minh tiếng rền.
Xuống đò, đời đã bỏ quên…
Một sông nước lớn trào lên mắt ngời.
Có một chi tiết nhỏ tôi xin đính chính. Hai câu thơ đề từ ở trên thường được trích dẫn như lời nhạc sĩ Phạm Duy viết, nhưng thực ra là thơ của Nhất Hạnh. Cũng như bài “Giọt Mưa Trên Lá” là tứ thơ Nhất Hạnh.
Đọc những gì ông Đào Hiếu viết, tôi thấy thương cảm cho những nạn nhân của cuộc chiến tranh Nam-Bắc, huynh đệ tương tàn, bất kể là lính chiến hay thường dân. Nạn nhân của cả hai phe rất tàn khốc, không thể tả xiết. Tác giả quy tội ác đó cho một kẻ thù chung: “kẻ thù của nhân dân là ai? Đó chính là bọn cầm quyền của cả hai chế độ, bọn tướng lãnh đầu sỏ của cả hai chế độ. Và các thế lực ngoại bang đứng đàng sau cuộc chiến để thủ lợi“.
Thật công bằng. Nhưng bọn cầm quyền phát động chiến tranh để làm gì? Tác giả bảo họ chỉ vì lợi. Ông đã không chỉ ra kẻ chủ động gây ra cuộc chiến tranh đẫm máu này.
Ông Đào Hiếu khuyên mọi người đừng thù hận? Tôi vẫn thấy các bộ đội và các cựu binh “ngụy quyền” buôn bán xe đạp, đồng hồ sau ngày “giải phóng”. Nhân dân hai miền vui vẻ đoàn tụ.
Chỉ có “chính quyền nhân dân” là luôn miệng có thù nói thù. Bọn cầm quyền “chủ thù” vì có nhiều mối lợi.
Chính sách “thù hận” kéo dài tạo thêm các nạn nhân, nên cứ tương oan tương báo đến nay.
Trại tù Mỹ-Thiệu có mặt trong thời chiến là lẽ đương nhiên, nhưng các trại cải tạo có mặt để làm gì khi đã hòa bình? Đó không phải là tiếp tục thù hận sao? Kẻ nào có lợi khi tiếp tục nuôi thù hận? Chỉ có kẻ chủ mưu gây chiến tranh mới không muốn cuộc chiến thực sự chấm dứt. Kẻ đó là ai? Hỏi tức là trả lời rồi vậy.
TRẢ GIÁ QUÁ ĐẮT
Bài viết có và gây được cảm xúc; song chúng ta cũng nên biết rằng: “Thuận theo tự nhiên, tất cả con sông đều chảy ra biển”, một vật nổi trên sông dù có muốn quay ngược về nguồn thì rốt cuộc cũng bị dòng sông cuốn phăng ra biển.
Horace Mann (một nhà thơ Roman, 65-8 B.C.) đã viết: “Không có gì trả giá quá đắt bằng sự thiếu hiểu biết của chúng ta.” (There is nothing so costly as ignorance.)
Lấy ví dụ cho dễ hiểu: “Luật pháp (của các nước tự do, dân chủ) vẫn phạt những người vi phạm luật mặc dù phạm nhân viện dẫn rằng anh ta không biết luật.”
“Tôi đây vô tội, mặc dù tôi làm việc cho Mafia; nhưng tôi không biết đó là tổ chức tội ác quốc tế.” Lời biện hộ này không được chấp nhận!
Kẻ Thù Ta
.:. Phạm Duy .:.
(Saigon-1965)
Kẻ thù ta đâu có phải là người
Giết người đi thì ta ở với ai ?
Kẻ thù ta tên nó là gian ác
Kẻ thù ta tên nó là vô lương
Tên nó là hận thù
Tên nó là một lũ ma…thế thì…
Kẻ thù ta đâu có phải là người
Giết người đi thì ta ở với ai ?
Kẻ thù ta mang áo mầu chủ nghĩa
Kẻ thù ta mang lá bài tự do
Mang cái vỏ thật to
Mang cái rổ danh từ
Mang cái mầm chia rẽ chúng ta…thế thì…
Kẻ thù ta đâu có phải là người
Giết người đi thì ta ở với ai ?
Người người ơi thương xót người nhỏ bé
Người người ơi thương xót người ngây thơ
Thương xót người bị mua
Thương xót người bị lừa
Thương xót người thương xót ta… thế thì…
Kẻ thù ta đâu có ở người ngoài
Nó nằm đây nằm ngay ở mỗi ai
Kẻ thù ta tên nó là vu khống
Kẻ thù ta tên nó là vô minh
Tên nó là lòng tham
Tên nó là tị hiềm
Tên nó là sự ghét ghen …thế thì…
Kẻ thù ta đâu có ở người ngoài
Nó nằm đây nẵm ngay ở mỗi ai
Kẻ thù ta trong mắt thèm lơ láo
Kẻ thù ta trong góc đầu tự kiêu
Trong cõi lòng quạnh hiu
Trong óc hẹp tiêu điều
Trong giấc mộng xâm chiếm nhau…thế thì…
Kẻ thù ta đâu có ở người ngoài
Nó nẵm đây nẵm ngay ở mỗi ai
Người người ơi yêu mến người mãi mãi
Người người ơi yêu mến người không nguôi
Yêu mến người đầy vơi
Yêu mến người đêm ngày
Yêu mến người ta nắm tay…thế thì…
Kẻ thù ta đâu có phải là người
Giết người đi thì ta ở với ai ?