Phạm Thị Hoài – Tân Việt ngữ: “Tàu lạ”
24/07/2009 | 11:01 sáng | 20 Comments
Category: Chính trị - Xã hội, Ngôn ngữ - Dịch thuật
Thẻ: Newspeak > Tàu lạ
“Tàu lạ”, khái niệm vừa xuất hiện trong vài tuần trở lại đây và nhanh chóng hiện diện đến 145.000 lần trên Google, chỉ là một trong những từ khoá quan trọng của một thứ tiếng Việt mới. Viễn cảnh mà George Orwell đưa ra tròn 60 năm trước về một Newspeak vẫn chưa bao giờ hết tính thời sự.
Các hàng tin viết bằng Tân Việt ngữ trên báo chí Việt Nam sẽ chạy như sau:
Sữa lạ vẫn đang bán ở Việt Nam
Phong trào lấy chồng lạ của phụ nữ xã Tiền Phong
Phái đoàn trung ương Đảng và chính phủ lạ sang thăm và làm việc với Đảng và chính phủ ta
Gói du lịch nước lạ của Vietnam Airlines dịp 30 tháng Tư
Phim lạ thay đổi thị hiếu của khán giả Việt Nam
3000 công nhân lạ đến Lâm Đồng
Siết chặt hàng rào với hàng lạ chất lượng kém
Vì sao văn học lạ ăn khách?
Công ti lạ trúng gói thầu xây dựng nhà máy nhiệt điện Quảng Ninh
Thêm một đập thuỷ điện lạ tại thượng nguồn sông Mekong
Người Việt gốc lạ trong khối đại đoàn kết dân tộc Việt Nam
Kí kết Hiệp ước Việt – Nước lạ về Vịnh Bắc Bộ
Chủ nghĩa bành trướng lạ trong thế kỉ 21
…
Truyện Kiều sẽ được định nghĩa là 3254 câu thơ lục bát viết bằng chữ Nôm dựa theo tiểu thuyết lạ Kim Vân Kiều truyện.
Tác phẩm Bến lạ của Đặng Đình Hưng cần phải đổi tên, nếu không thì những câu kết ám ảnh của nó có nguy cơ bị dịch ngược về tiếng Việt cổ và dẫn chúng ta về một chốn lạ lùng:
Ồ gặp nhau rồi, sao vẫn cứ li
Một nắm hột khuya rắc vào Bến Trung Quốc
Đời jì
Sao cứ đi đi, những cái vali cứ về Bến Trung Quốc.
Đoạn văn nổi tiếng trong truyện ngắn “Vàng lửa” của Nguyễn Huy Thiệp cần viết lại trong Tân Việt ngữ như sau: “Đặc điểm lớn nhất của xứ sở này là nhược tiểu. Đây là một cô gái đồng trinh bị nền văn minh lạ cưỡng hiếp. Cô gái ấy vừa thích thú, vừa nhục nhã, vừa căm thù nó.”
Nhưng thao tác tránh tên huý chỉ có tác dụng nhất thời. Khi cái tên gọi trại đời thứ nhất đã lĩnh trọn nội dung của cái tên nguyên thuỷ, còn nội dung ấy vẫn tiếp tục là huý kị thì một tên gọi trại đời thứ hai phải xuất hiện thay thế. Chuỗi chạy tên[1] này có thể kéo rất dài.
Khả năng chạy xa nhất của “lạ” là gì?
Là chạy vọt sang “quen”.
Sự tránh né lẩm cẩm của sợ hãi và bất lực này không có chút gì đáng thương hay đáng thông cảm, vì quá lố bịch:
Sữa quen vẫn đang bán tại Việt Nam
Phong trào lấy chồng quen của phụ nữ xã Tiền Phong
Phái đoàn trung ương Đảng và chính phủ quen sang thăm và làm việc với Đảng và chính phủ ta
…
© 2009 Phạm Thị Hoài
© 2009 talawas blog
[1] “Chạy” khác “đi” như thế nào, tôi không giải thích được cho một người ngoại quốc học tiếng Việt. Tất nhiên “chạy chợ” khác “đi chợ”, “chạy ăn” khác “đi ăn”…, nhưng cái khác không nằm ở chỗ vốn khác, ở tốc độ của hành động di chuyển bằng chân. Càng ngày người Việt càng chạy phong phú hơn: chạy án, chạy dự án, chạy bằng, chạy ghế, chạy thuế, chạy Trung ương… Người Việt ở Đức còn có thêm những sáng tạo khác: chạy xã hội, chạy con Tây, chạy bảng lương, chạy ăn theo, chạy un, chạy bát…
Một comment tại blog của ký giả trương Duy Nhất:
http://truongduynhat.vnweblogs.com/post/1545/132629
“Số báo “Sài Gòn tiếp thị” gần đây có bài viết về cuộc chiến chống TQ ngày 17/2 năm nào. Báo có chụp lại tấm bia ở Lạng Sơn ghi tên các liệt sĩ của ta. Nhưng lạ một nỗi là những người mất thời chống Pháp thì ghi rõ “chống Pháp”, thời chống Mỹ thì ghi “Chống Mỹ”, còn đến hy sinh ngày 17/2/79 thì chỉ ghi “bảo vệ biên giới”? Mình đọc mà vừa buồn, vừa giận. Tại sao không ghi thẳng là “chống Trung Quốc bành trướng hay xâm lược…” gì gì đó. Cứ hèn hèn thế nào ấy. Đến kẻ thù mà cũng không dám gọi tên thì thể thống chó gì nữa. Mẹ kiếp.”
Để tránh húy kỵ, có lẽ phải bổ sung vào tự vị Việt Nam từ “giặc lạ” mất.
Về “sự tránh né lẩm cẩm của sợ hãi và bất lực”, xin giới thiệu một bài viết dân dã về sự “hiếp dâm chử nghĩa” khi dùng các từ “tàu lạ” và “vùng nhạy cảm” ở Việt Nam hiện nay:
http://www.dcvonline.net/php/modules.php?name=News&file=article&sid=6559
Đề nghị chị Phạm Thị Hoài và talawas mở một “kho” gọi là để chứa những từ hoặc những khái niệm “lạ” mới được báo chí cũng như những người thừa hành công vụ ở Việt Nam sáng tạo ra trong thời gian gần đây.
Sáng nay, dậy sớm xem qua VnExpress, (http://www.vnexpress.net/GL/Xa-hoi/2009/07/3BA11B94/) thấy có khái niệm “lợi dụng giáo dân”, mới toanh, và rất đáng được sưu tầm chị ạ.
Mừng vì tác giả MÊ LỘ muốn trở thành nhà ngữ học. Quả thật hiện nay hai từ vựng ‘tàu lạ’ và ‘cảnh nóng’ xuất hiện khá phổ biến trên báo in và báo mạng, một liên quan đến an ninh quốc phòng, một liên hệ đến văn hóa xã hội. Mới đây nhất qua bài viết của HĐ về những ‘cái nhất’ của VN trong đó có nghĩa trang lớn nhất Đông Nam Á trên đỉnh Trường Sơn, tôi đặc biệt ghi nhận một phản hồi của độc giả khi xin bổ sung thêm ‘VN là quốc gia có ngư dân bị tàu lạ đâm nhiều nhất’! Núi&Biển, hai thế mạnh của ta trở thành không gian và hải phận đi vào kỷ lục.
Cái nước mình nó thế
Đến nói yêu tổ quốc cũng uốn lưỡi chín lần
Cái nước mình nó thế
Đến chửi kẻ thù cũng không được chửi to
Cái nước mình nó thế
Đến tàu Trung Quốc cũng phải gọi là tàu lạ
Cái nước mình nó thế
Đến bàn chuyện tổ quốc cũng phải bí mật
Cái nước mình nó thế
Đến làm tình cũng phải thuần phong mỹ tục
(Xin mượn ông HNH câu: Cái nước mình nó thế)