Trước hết, tôi xin cảm tạ ông Hoà Nguyễn đã dành cho tôi quá nhiều thiện cảm khi đánh giá cao tính cách khách quan những bài tôi viết trước đây. Trong bài “Tản mạn...”, tôi chỉ lặp lại những gì ký giả Hoàng Hải Vân đã viết về những khẳng định và những lập luận đi từ Lý Miễu đến An Dương Vương và Triệu Đà của tiến sĩ Lê Mạnh Thát. Ý kiến của tôi cũng chỉ phản ảnh những gì tôi đọc được qua bài phỏng vấn giáo sư Sử học đầu nghành Phan Huy Lê đăng trên báo Nhân dân ngày 14-3-08 và của nhiều vị nữa… nói về tiến sĩ Lê Mạnh Thát.

Tôi cũng xin nhắc lại, trong bài “Tản mạn...” tôi chỉ muốn nói là ý niệm dân tộc đã trở thành tiêu chuẩn trong mọi lãnh vực chính trị, lịch sử, cũng như văn hoá để biến thành một chủ nghĩa đề cao dân tộc, nếu không nói là đề cao chủng tộc. Ðây là một ý niệm hoàn toàn sai lạc với lịch sử và không thích ứng với thời đại chúng ta đang sống, nếu không nói là nó đã từng đưa đến rất nhiều thảm hoạ cho nhân loại, từ Đức quốc xã của Hitler đến Panslavisme bị Staline tận dụng. Gần đây nhất có vụ diệt chủng Tutsi ở Rwanda, và có thể thảm hoạ diệt chủng Tây Tạng đang bắt đầu.

Việc so sánh dân tộc Gaulois với dân tộc Việt thời Giao Chỉ có thể bị coi là đơn giản, nhưng mục đích của tôi là để chứng tỏ sự hình thành của một quốc gia không cần phải đi đôi với ý niệm dân tộc. Đất Gaule bị đặt dưới quyền thống trị của La Mã khoảng 500 năm cùng thời với đất Giao Chỉ dưới sự đô hộ của nhà Hán. Sau đó lại bị những bộ lạc Francs người Đức xâm chiếm, lập những triều đại dòng dõi người Francs và lập thành nước Pháp cho tới ngày nay. Lịch sử đất Gaule, thậm chí đến người anh hùng Gaulois Vercingétorix nổi lên đánh La Mã, được biết đến là nhờ César, người chinh phục đất Gaule (cùng thời Mã Viện đánh hai Bà Trưng), viết sách để lại. Không có sử gia Pháp nào mất công đi tìm người Gaulois có chữ viết thời đó không và dân tộc còn hay đã hoà lẫn với những chủng tộc khác. Nhưng không ai chối cãi việc có quốc gia Pháp là nhờ người Francs. Bởi vậy, trong sử học, không nên để tiêu chuẩn dân tộc và văn hoá dân tộc nguyên khởi lên hàng đầu; quan trọng là phải tìm hiểu bắt đầu từ thời nào có ý thức quốc gia và biết kiến tạo văn hoá từ những cái bị áp đặt hay tự đi tìm kiếm ở nơi khác văn minh hơn. Nhật Bản tự đi kiếm chữ viết, văn hoá Trung Quốc từ đời Đường, tự qua học Thiền đời Tống, để tạo ra đạo Phật Zen cho mình, trong khi đạo Phật của Việt Nam có gì khác biệt với Đại thừa của Tàu không? Đừng nên vì tự ái dân tộc hay vì óc tự tôn mà bịa ra những cái gì mình vốn dĩ không có.